Andrzej K. Koźmiński, Ograniczone przywództwo. Studium empiryczne, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, ss. 258
Pokolenia naukowców na całym świecie od wielu lat zajmowały się i zajmują problematyką przywództwa. Lwią część ich dorobku obejmują niepogłębione, schematyczne oraz banalne w swym wydźwięku studia teoretyczne. Ich zakres ograniczają zazwyczaj zbyt wąskie podejścia badawcze. Dotychczas brakowało studiów dających spojrzenie na praktykę sfery konceptualnej. Zmienił się ten stan rzeczy wraz z najnowszą publikacją uznanego profesora, cenionego erudyty – Andrzeja K. Koźmińskiego, pod tytułem „Ograniczone przywództwo. Studium empiryczne”. Nie powtarza ona żadnego ze wspomnianych błędów. Zawiera w sobie przegląd najważniejszych i najnowszych rozpraw na temat przywództwa oraz przykłady ich weryfikacji w empirii. Poza tym odnosi się nie tylko do obszaru zainteresowań politologów i socjologów. Znajdziemy w niej bowiem celne spostrzeżenia mające zastosowania także w ramach zarządzania, marketingu politycznego, religii, organizacji pozarządowych, administracji publicznej, geopolityki i wielu innych. Rozważania te mają znaczącą wartość naukową. Najcenniejszy jest jednak ich wymiar pragmatyczny – każdy z nas może wykorzystać zawarte w nich wskazówki do polepszenia swojej pozycji w grupie lub zmiany miejsca w hierarchii społecznej.
Ciekawym aspektem prezentowanej książki jest to, że zawiera w sobie aż dwadzieścia dziewięć samodzielnie przeprowadzonych, niepublikowanych dotąd przez autora wywiadów z osobami powszechnie uważanymi za liderów, między innymi z: Leszkiem Balcerowiczem, Janem Krzysztofem Bieleckim, Henryką Bochniarz, Jerzym Owsiakiem, Lechem Wałęsą, Aleksandrem Kwaśniewskim, Jerzym Szaflikiem. Wszystkie one zostały skonfrontowane z żmudnym i wieloetapowym procesem autokreacji przywództwa. Dają odpowiedzi na pomysłowo skonstruowane pytania na przykład o możliwość etycznego przywództwa, pasje, porażki, niepowodzenia, klęski, postawy narcystyczne, potrzebę balansowania pomiędzy teatrem a autentyzmem, czynniki motywujące przywódców i wiele, wiele innych. Trzeba nadmienić, że porównanie odpowiedzi rozmówców autora może przynieść czytelnikowi równie wiele frajdy, co zapoznanie się w wynikami badań naukowych zamieszczonymi w książce.
W konsekwencji Andrzej K. Koźmiński zdołał stworzyć klasyfikacje uzmysławiające między innymi katalogi determinant efektywności działania przywódcy, kompetencji warunkujących przezwyciężanie trudności, wskaźników postaw wobec czynników obiektywnych i subiektywnych, które wpływają na proces władzy. Naszkicował również całkiem nowe profile przywództwa. Nowe, albowiem uwzględniające dokonujące się obecnie zmiany społeczne. Niezwykle twórcze jest z kolei zderzenie tych schematów z rodzajami aspiracji społecznych. Bez wątpienia czytelnik zainteresowany formowaniem swojej społecznej roli, wiele nauczy się z badań oraz wskazań eksperta.
Warto, abyśmy docenili, że autor nie powtarza dawno przebrzmiałych tez na temat przywództwa oraz jego definicji. Choć zwraca uwagę na podział na mistrzów i rzemieślników, wyróżnia w obszarze tych grup – uchwytując subtelne niuanse – dotąd przeoczone cechy liderów. Precyzyjnie wyjaśnia na czym polega dynamika przywództwa. Prezentuje autorskie koncepcje, takie jak chociażby teoria ograniczonego przywództwa, które bez wątpienia doczekają się aprobaty, polemiki czy krytyki w dyskursie naukowym i właśnie dlatego mają szansę stania się klasycznymi.
Wiele uwagi Andrzej K. Koźmiński poświęca sprawdzeniu tezy o deficycie przywództwa w dobie społeczeństwa informacyjnego, społeczeństwa wiedzy. Jednocześnie zastrzega, by nie traktować jego wskazówek nazbyt instrumentalnie. Mówi o czujności, jaką trzeba zachowywać na każdym kroku, realizując dany model przywództwa. Można wszakże bardzo łatwo pozbawić go elementu metafizycznego, bez którego szybko dojdzie to zniszczenia zdobytej pozycji. Dlatego pokazuje – skądinąd z ogromną i wyczuwalną w każdym słowie pasją – jak nauczyć się łączyć dobrodziejstwa płynące z posługiwania się: analizą, intuicją, symbolami, emocjami. Ogromną zasługą autora jest to, że uzmysłowił czytelnikowi jak skomplikowanym i wrażliwym mechanizmem może być lider, a także w jaki sposób oliwić ten mechanizm.
Monografię Andrzeja K. Koźmińskiego pod tytułem „Ograniczone przywództwo. Studium empiryczne” gorąco poleca się wszystkim czytelnikom podzielającym autora fascynację przywództwem. Nie rozczaruje ona osób spragnionych powiewu świeżości w nauce – daje wszakże spojrzenie na postać lidera w obszarze różnych nauk społecznych, humanistycznych i ekonomicznych. Jednakże jej największą zaletą jest to, że dotyczy zjawiska przywództwa takiego, z jakim spotykamy się współcześnie. Badacz uwzględnił bowiem wpływ nowych czynników związanych między innymi z procesami globalizacji czy różnego typu kryzysami na realizację władzy. To lektura obowiązkowa – dla teoretyków i praktyków, tych którzy chcą być przywódcami lub znajdą się pod ich wpływem. Warto po nią sięgnąć, by choć w tym zakresie lepiej pojąć otaczający nas świat,
Krzysztof Wróblewski
Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Poltext: http://www.poltext.pl/b1436-Ograniczone-przywodztwo.htm
