Przed blisko rokiem na wpół żartobliwie pozwoliłem sobie na określenie Platformy Obywatelskiej mianem reprezentacji „polskiego orleanizmu”¹, a więc najkrócej mówiąc formacji utrzymywania burżuazyjnego ładu społecznego. Przez minione 12 miesięcy sporo się jednak zdarzyło, zaś premier Tusk kilkakrotnie udowodnił, że nie jest rodzimym Ludwikiem Filipem, ani nawet Guizotem i Thiersem. PO z czynnika względnie stabilizacyjnego – zaczęła na naszej scenie politycznej przesuwać się w stronę rozrabiactwa, najpierw w sferze ideowo-obyczajowej, a ostatnio także gospodarczej. W tej sytuacji wzrosły oczekiwania jednych, a obawy innych wobec możliwości zliftingowania w III RP „partii ciepłej wody w kranie”. Wyraża się to kreowaniem na tutejszego generała Boulanger – posła Jarosława Gowina.

Jak pamiętamy, obóz bulanżystowski był w XIX-wiecznej Francji efemerydą, wyrazem kryzysu III Republiki, w dużej mierze w oparciu także o osobowości i siły będące beneficjentami tamtego systemu w melanżu z jego zadeklarowanymi wrogami. By połączyć przeciwstawne interesy lewicy radykalnej, nacjonalistów, monarchistów, rewanżystów antyniemieckich, antysemitów, pogodzić Thiébaud z Rochefortem, Dillona z Naquetem, Meyera z Déroulèdem – potrzebny był symbol, jakiś mit, który dałby się sprzedać ówczesnej opinii publicznej. Został nim kochany z bliżej nieznanych powód przez znaczną część narodu generał Georges Boulanger. Człowiek, jak się okazało, całkiem nieprzystający do pokładanych w nim nadziei – a mimo to odeszły w niebyt nie bez pewnych perspektywicznych (acz mimowolnych) zasług dla kraju.

CAT-Mackiewicz w swym niezrównanym „Był bal”² tak opisywał apogeum ruchu bulanżystowskiego: „ Dnia 27 stycznia 1889 roku cały Paryż oczekuje z minuty na minutę zamachu stanu. Policja daje znać,że jest po stronie generała. Wszyscy się spodziewają, że gen. Boulanger zajmie Pałac Elizejski,rezydencję prezydenta i zapowie rewizję konstytucji. Tak zwykli postępować aspiranci do dyktatury we Francji.

Wieczorem tego dnia sztab bulanżystowski urzęduje w restauracji „Durand” na placu Magdaleny. Zbliża się noc, palą się gazowe światła na ulicach, widać szlachetny, grecki profil kościoła Świętej Magdaleny; tam jest ulica Królewska, która prowadzi do najpiękniejszego na świecie ogromnego placu Zgody, a z innej strony wielkie bulwary – wszystko to wypełnione tłumami wyczekujących ludzi. Ale gen. Boulanger się nie zjawia. Pojechał do pani de Bonnemains – niektórzy mówią, że dlatego, że zasłabła, inni, że tylko dlatego, aby podzielić się wrażeniami czy też całkiem zwyczajnie, aby wieczór i noc spędzić w jej towarzystwie.

Nadchodzi i mija godzina jedenasta wieczór. Jeszcze się czeka, ale juz z wielką niecierpliwością. Godzina dwunasta. Restauracja „Durand” się zamyka. Goście wychodzą na ulicę. Jeden z głównych uczestników politycznego sztabu generała, Jerzy Thiébaud, wyjmuje zegarek i powiada: „Godzina dwunasta minut pięć. Od pięciu minut rozpoczął się spadek bulanżyzmu we Francji”…”

Właśnie ten cytat naprowadza właśnie na bliskość między dziejami Generała – a próbą wykreowania „gowinizmu” w dzisiejszej Polsce. „27 stycznia” ministra Gowina rozciągnął się w czasie między 10 a 24 października 2012 r., podczas procedowania Sejmu nad projektem zaostrzenia ustawy antyaborcyjnej. Jak wspominają zainteresowani posłowie „konserwatywnej frakcji PO” – atmosfera w ich środowiska przypominała wówczas tamten wieczór restauracji „Durand”. To samo oczekiwanie na przełom, te same głosy poparcia dla rozważanej secesji z Platformy (płynące choćby z najwyższych kręgów Episkopatu), to samo przekonanie, że skoro przesilenie jest i tak konieczne – to niech dojdzie do niego jak najszybciej i w sprawie bardzo czytelnej i sprzyjającej wyraźnym podziałom. Dalszy ciąg znamy – Gowin przekładał spotkania z frakcją, kluczył, dawał się ustawiać Tuskowi pod ścianą, a w końcu zebrał swoich tylko po to, żeby wysłuchali bury od premiera. Od tamtej pory datuje się systematyczny zjazd wsparcia udzielanego coraz bardziej frakcyjnym zagrywkom ministra sprawiedliwości. Tak, że z 68 posłów wówczas wspierających niesubordynację wobec klubu – zostało obecna trójka.

Zaważyła na tym chyba osobowość samego „neo-Boulangera”. Niby wykorzystywał on kwestie in vitro, czy związków partnerskich dla podkreślania swojej odrębności od głównego nurtu PO, ale za deklaracjami nie szły jednak czyny, a Gowina coraz bardziej sprawiał wrażenie Hamleta, a nie przywódcy z prawdziwego zdarzenia. Najbardziej zaciekli gowiniści przekonywali jednak, że jest to świadomy zabieg taktyczny i ideowy, mający świadomie odmienić wizerunek lidera. Gowinowi miało więc chodzić o to, by nie kojarzyć się wyłącznie z tematyką „kościelną”, tylko przesunąć się na pozycję obrońcy wolności gospodarczej i odblokowania przedsiębiorczości Polaków. Ponadto PO-wscy „konserwatyści” zdają się hołdować znanemu w Polsce poglądowi, że z partii nie należy występować, tylko koniecznie trzeba się dać z niej wyrzucić, bo to tak jakoś bardziej szlachetnie wygląda…

Drugi pogląd litościwie pomińmy, z rzeczywistością bowiem ma on niewiele wspólnego i powstać mógł w PR-owskim mózgu typowego polityka III RP, przekonanego, że całym światem jest bieganie między TVN 24, Polsat News, Superstacją, TVP INFO itd. Sami wyborcy mają raczej problem z zauważaniem zmian przynależności partyjnej w ogóle, do dziś masowo kojarząc przecież Ziobro z PiS-em, czy Kwaśniewskiego z SLD. Również Gowin stracił niepotrzebnie dużo czasu na kombinowaniu jak by tu w końcu zmusić Tuska do wywalenia go z PO. Zwłaszcza, że i tak wszystkie jego ostatnie działania i wystąpienia – włącznie z ogłoszeniem zamiaru rywalizacji z premierem, czy internetową ankietą „zgodności poglądów”, były interpretowane jako szkodzenie jedności ugrupowania i podgatowka pod nową, własną inicjatywę.

Czy więc chociaż motyw ideowo-wizerunkowy był racjonalny? Cóż, to okaże się dopiero wtedy, gdy Gowin, Żalek i Godson faktycznie coś zrobią – a także gdy poddadzą swoją ofertę ocenie wyborców. Dziś trudno wyrokować, czy słuszna okaże się wiara, że najważniejszym problemem społecznym do poruszenia w nadchodzącym maratonie wyborczym 2014-15 – będą kwestie deregulacji i liberalizacji gospodarki. Poruszanie tych wątków przez kolejne środowiska – w tym Republikanów Wiplera (także kojarzonych przecież z oczekiwaniem na „gowinizm”), a nawet część Ruchu Narodowego – przypomina nieco początki III RP. We wczesnych latach 90-tych też każda nowo powstająca partia głosiła się reprezentantką „rodzącej się klasy średniej” i przez różne przypadki odmieniała reaganowsko-thatcherowskie recepty ekonomiczne. Skończyło się – jak to zwykle w Polsce – ich parodią, no i całkowitym rozminięciem z faktycznie objawianymi potrzebami elektoratu. Profil społeczny Polaków nieco się jednak przez te 20 lat zmienił, inne są też realia gospodarcze, nie można więc wykluczyć, że tym razem wariant „partii deregulacji i redukcji deficytu budżetowego” może dać się sprzedać wyborcom³.

Czy jednak wiedzą o tym sami potencjalnie zainteresowani udzieleniem poparcia „gowinistom”? Można póki co mieć wątpliwości. Nowej inicjatywy politycznej oczekują na razie raczej „ci podejrzani, co zwykle”, czyli zapas kadrowy wysadzonych z siodła polityków prowincjonalnej centroprawicy oraz (być może) część posłów z tylnych rzędów PO. Zachodzi tu mechanizm nieco podobny, jak w przypadku narodzin Solidarnej Polski. Partię tę też założyli m.in. ci parlamentarzyści PiS, którzy w 2011 r. do Sejmu dostali się ze stosunkowo niskim poparciem, z niskim miejsc – i cały czas odczuwali obawę, czy uda się im ten wyczyn powtórzyć. Ba, podobny był nawet schemat konstrukcyjny – liderzy dali się wywalić, a potem szukano „występujących w ich obronie” kolegów. Zdaje się, że dokładnie tak samo chcieliby postąpić Gowin, Żalek i Godson – tylko nie wiedzą na pewno jaki potencjał „gowinizmu” przetrwał jeszcze w PO blisko roczne niezdecydowanie „polskiego Boulangera”.

Przede wszystkim jednak – ewentualny rozłam w PO, przydałby się… samej PO. Największym problemem tej partii (poza nieumiejętnością rządzenia Polską, ale to przecież łączy wszystkie główne ugrupowania III RP) – jest jej przesycenie, poziom nachapania się, wewnętrzne spory i brak pomysłu na kolejną pozorowaną „dyskusję o przyszłości” kraju z udziałem „opozycji” (zwłaszcza taką dyskusję, która mógłby przynieść kolejne zwycięstwo). Podział, przegrupowanie, trochę nowych hasełek, a może nawet dotarcie do tych wyborców, którzy zdążyli się do Platformy zniechęcić – to nadzieje, jakie Donald Tusk może paradoksalnie wiązać z secesją Gowina. (Szerzej pisałem o tym już przed rokiem w tym tekście: https://konserwatyzm.pl/artykul/4826/tratwa-gowina).

Lifting formacji demo-liberalnej w Polsce staje się koniecznością dla określonego środowiska towarzyskiego, biznesowego i medialnego III RP. W tym sensie również bulanżym nie był wszak realnym zakwestionowaniem podstaw III Republiki – tylko raczej konsekwencją jej słabości i nierozwiązywalnych sprzeczności. Z drugiej jednak ruch poparcia Generała pomimo, a może właśnie dlatego, że poniósł klęskę właściwie nie podejmując realnej działalności – stał się zaczynem wielu cennych i pozytywnych inicjatyw ideowych i organizacyjnych w XIX i XX-wiecznej Francji. Lider całego przedsięwzięcia okazał wprawdzie mieć „osobowość podporucznika”, jednak w efekcie narodzin i upadku bulanżyzmu doszło do ożywienia francuskiego życia politycznego, którego kolejnymi przejawami stała się afera Dreyfusa, a następnie narodziny lig (a z drugiej strony aktywizacja lewicy). Czy podobny efekt mógłby przynieść współczesny polski bulanżyzm – „gowinizm”? Można wątpić, powtarzając znany cytat z Hegla – Marksa. Nawet jednak taka parodia i farsa byłaby chyba lepsza, niż zakonserwowanie obecnego stanu politycznej stagnacji, w dodatku z oddechem Kaczyńskiego na plecach. W końcu lepszy taki Boulanger, niż żaden…

Konrad Rękas