Christine Caldwell Ames, Inkwizycja i bracia św. Dominika. Słuszne prześladowanie, tłum. Aleksander Gomola, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Poznań 2013, ss. 328

            Książka autorstwa Christine Caldwell Ames – uznanej amerykańskiej mediewistki, której badania koncentrują się na problematyce dziejów społeczno-religijnych średniowiecznej Europy, pod tytułem „Inkwizycja i bracia św. Dominika. Słuszne prześladowanie” wypełnia znaczącą lukę na polskim rynku wydawniczym w zakresie literatury poświęconej średniowiecznym inkwizytorom. Pozwala na dostrzeżenie zjawiska inkwizycji z nieznanego powszechnie punktu widzenia, wolnego od stereotypów oraz innych obciążeń, jakimi obwarowana jest ludzka percepcja. Jaką? O tym trzeba i warto przekonać się samodzielnie sięgając po tę monografię naukową napisaną niczym najlepszy reportaż, a jednocześnie będącą jak wciągająca powieść.

            Dzieło to daje właściwie całościowy pogląd na to, w jaki sposób ludzie Kościoła w zachodniej Europie w XIII w. i na początku XIV w. pojmowali oraz ukazywali Chrystusa jako prześladowcę. Nie pozostawia jednak tej wiedzy w poznawczym zawieszeniu czy nieuzasadnionej próżni, lecz umożliwia zrozumienie doskonale przedstawionych postaw. Opracowane uzasadnienia są wszak niezwykle trafne i przekonujące. Pozwalają wręcz na spojrzenie z perspektywy tych ludzi na ówczesne wydarzenia czy sytuacje, to znaczy tych, którzy uznawali działania inkwizycyjne wymierzone przeciwko herezji za boski czy też lepiej – pobożny środek tego słusznego prześladowania jednostek, a w konsekwencji całych mas, jakie odwróciły się od Boga.

            Dzięki książce tej czytelnik zyska okazje bliższego przyjrzenia się pracy inkwizytorów oraz wspierających ich dominikanów. Pogłębione analitycznie są odniesienia do ich samorealizacji, zawierzenia i wiary. Uzmysławiają zaangażowanie – fizyczne i duchowe we wcielanie idei. Szczególnie interesujące wydają się opisy wypełniania chrześcijaństwem ich urzędów, posiadających źródło w precyzyjnie opisanej geografii duchowej, jednocześnie w pewien symptomatyczny sposób ją warunkując i kształtując.

            Przemyślane, logiczne oraz uporządkowane uwagi dotyczące mentalności inkwizytorów pojętej jako manifestacja wiary chrześcijańskiej zachwycą nie tylko czytelników zainteresowanych tematyką inkwizycji, ale i na przykład psychologów czy socjologów. Świetnie wszak wyeksponowana została ich wyjątkowość przejawiająca się chociażby w ich dynamice i poczuciu sensowności bycia oraz działania w imię wyższych idei. Ich praca – wykonywana ze znamienną pasją – stanowiła ważny czynnik tego działania, albowiem była traktowana przez dominikańskich inkwizytorów jako swoiste wypełnienie tradycyjnej misji zakonu św. Dominika.

            Książka ta zawiera przedstawienie duchowej geografii inkwizytorów w dychotomicznym ujęciu. Uzasadnia to świetnie jej podział na dwie części. Pierwsza ze wskazanych, pod tytułem „W ogrodzie” przenosi czytelnika do innego świata. Mianowicie pozwala mu poczuć się jednym ze średniowiecznych dominikańskich inkwizytorów. Zyskać wgląd w ich codzienne życie, poznać wspierające ich autorytety, dowiedzieć się w jaki sposób sakralizowali nowy urząd inkwizycji, odnosząc się pośrednio bądź bezpośrednio do istniejących wówczas prądów w wierze chrześcijańskiej.

            Druga część monografii z kolei – zatytułowana „Inkwizycja jako Boża dyscyplina”, ukazuje zwrot od sakralizującego i zsakralizowanego kontekstu wyobrażeniowego, którego znaczący komponent stanowiła inkwizycja, ku jej przyziemnym praktykom. Dzięki temu odbiorca pozna realia pracy inkwizycji – które skądinąd mogą zaskoczyć, zwłaszcza tych, którzy wierzą w treści hollywoodzkich projekcji – zwłaszcza będących na porządku dziennym: dochodzenia, przesłuchania czy wyznania winy. Obraz jest całościowy, ponieważ czytelnikowi nie oszczędzono nawet scen egzekucji.

            Monografię autorstwa Christine Caldwell Ames pod tytułem „Inkwizycja i bracia św. Dominika. Słuszne prześladowanie” poleca się wszystkim odbiorcom zainteresowanym pracą oraz życiem średniowiecznych inkwizytorów lub szerzej – społeczeństwem wieków średnich. Daje wszak rzetelny obraz tych zjawisk i pomimo, że stanowi książkę naukową to czyta się ją z zapartym tchem. Z pewnością zachwyci ona również wszystkich tych, którzy mają już dość zakłamanych przekazów na temat inkwizycji i chcieliby ujrzeć ją ze wszystkimi jej blaskami oraz cieniami. Nie sposób się zawieść na niej.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa W Drodze: http://www.wdrodze.pl/opis,1066,Inkwizycja_i_bracia_sw__Dominika__Sluszne_przesladowanie_.html#.UV8pWFdk3Jw

a.me.