Południowoafrykańskie plemię Watsonga zamieszkujące prowincję Limpopo położoną na pograniczu RPA z Zimbabwe planuje na 16 września powołanie komitetu mającego koordynować wysiłki ludu Tsonga z prowincji Mpumalanga i Limpopo dla restauracji monarchii. Przewodniczący komitetu organizacyjnego Hlayiseka Robert Khosa zapowiada zwrócenie się o poparcie również do dotychczasowych przeciwników oddania tronu królowi de iure Ericowi Mpisane Nxumalo.

Jest on spadkobiercą praw do tronu w Cesarstwie Gazankulu istniejącym w latach 1825-1895 na terenach dzisiejszego południowego Mozambiku, południowo-wschodniego Zimbabwe oraz północno-wschodnich prowincji dzisiejszej RPA. Założycielem i pierwszym władcą państwa był Szoszangane (1825-1858), następnie w latach 1858-1864 wybuchła wojna domowa pomiędzy jego synami Mawewem i Mzilą, z której ten ostatni wyszedł zwycięsko, panując później w Mozambiku do 1884 r. Po jego śmierci tron przypadł Gungunhanie, który przywłaszczył go sobie odsuwając od dziedziczenia prawowitego następcę a swego przyrodniego brata – z żony stojącej wyżej niż jego własna matka w hierarchii starszeństwa. Za jego rządów państwo zaczęło ulegać dezintegracji pod wpływem penetracji arabskich handlarzy niewolników na północy i portugalskiej ekspansji w dolinie Zambezi. Gdy na kongresie berlińskim w 1884 r. terytoria Gazy przyznano Portugalii, doszło do dalszego naprężenia wzajemnych stosunków między Lizboną a Manjakazi, co poskutkowało nieudanym powstaniem antyportugalskim i aresztowaniem Gungunhany, który internowany trafił następnie do Europy i później na Azory, gdzie zmarł w 1906 r.

Potomkowie dynastii Jamine żyją do dziś w Limpopo, zaś dziedzicem tronu jest wspomniany Eric Mpisane Nxumalo. Dynastia Jamine wywodzi się jednak z żyjącego z chowu bydła i uprawy prosa ludu Nguni, którego agresywne klany zuluskie drogą ekspansji i podboju zwanych mfecane podporządkowały sobie w pierwszej połowie XIX w. między innymi ziemie zamieszkałe przez niżej zorganizowane gospodarczo ludy Tsonga i Szona. Stąd też dziś wśród Tsonga istnieje silna opozycja wobec restauracji monarchii, zaś pretensje Erica Mpisane odrzucone zostały przez zgromadzenie wodzów Tsonga w roku 2012.

Pretensje księcia odrzuciła też południowoafrykańska Komisja ds. sporów i roszczeń dotyczących tradycyjnego przywództwa, argumentując to dezintegracją Cesarstwa i odsunięciem od władzy dynastii Jamine przed 1922 r. gdy rozpoczęto rejestrację istniejących monarchii. Monarchiści zaskarżyli jednak opartą na orzeczeniu Komisji decyzję prezydenta RPA do sądu administracyjnego, który przychylił się ku ich zdaniu. Apelację od wyroku odrzucił następnie południowoafrykański trybunał konstytucyjny, stwarzając przestrzeń dla nowej decyzji prezydenta. Monarchiści zamierzają wzmóc wysiłki na rzecz uzyskania pozytywnego dla siebie rozstrzygnięcia.

Spór wokół monarchii w RPA narasta od 2010 r. gdy powołana w 2004 r. przez prezydenta Thabo Mbeki (1999-2008) Komisja ds. sporów i roszczeń dotyczących tradycyjnego przywództwa zarekomendowała wycofanie uznania dla sześciu spośród trzynastu istniejących monarchii południowoafrykańskich, stwierdzając że zostały one powołane w ramach polityki apartheidu dla pogłębienia podziałów społecznych. Do raportu Komisji zapowiedział zastosować się prezydent Jacob Zuma. Orzeczenie sądu najwyższego i trybunału konstytucyjnego stwarzają jednak szansę na zmianę decyzji prezydenta w sprawie pretensji Erica Mpisane Nxumalo.

Ronald Lasecki

Na podstawie: http://capricornreview.co.za/54477/tribe-re-groups-to-fight-for-kingship/