Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej – profil

            Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej (República Democrática de São Tomé e Príncipe) to jedno z najmniejszych pod względem powierzchni państw na kontynencie afrykańskim – mniejsze są tylko Seszele. Powierzchnia to 1 001 kilometrów kwadratowych. Archipelag wysp, które wchodzą w skład państwa, powstał w wyniku wulkanicznej aktywności i znajduje się w Zatoce Gwinejskiej około 380 kilometrów od zachodniego wybrzeża Afryki. Dwie główne wyspy to: Wyspa Świętego Tomasza (859 kilometrów kwadratowych) oraz Wyspa Książęca (142 kilometrów kwadratowych) oddalone od siebie o 150 kilometrów – to one są głównie zamieszkałe. Obszar wysp jest górzysty a najwyższy szczyt to wygasły wulkan Pico de Sao Tome, który ma 2 024 metrów nad poziomem morza.

            Ponieważ państwo leży praktycznie na równiku to posiada klimat tropikalny. Od września do czerwca trwa pora deszczowa, a w pozostałe miesiące trwa tzw. sezon suchy. Średnia roczna temperatura wynosi 26 stopni Celsjusza, a wilgotność 75%. Bardzo blisko znajdują się granice z Gabonem, Nigerią, Kamerunem i Gwineą Równikową. Pomimo faktu, że społeczność zamieszkująca analizowane państwo jest dość jednolita (zdecydowana większość to Afrykańczycy) to jesteśmy w stanie wyróżnić pewne grupy etniczne: Mestiços (potomkowie portugalskich kolonistów i afrykańskich niewolników), Serviçais (określenie na kontraktowych robotników przybyłych głównie z Angoli i Mozambiku), Tongas (to dzieci Serviçais które urodziły się w analizowanym państwie i uzyskały obywatelstwo) oraz Europejczycy, głównie z Portugalii. Obywatelami są też Azjaci, głównie z Chin, a także Forros, czyli potomkowie niewolników.

            Przyjmuje się, że do 1470 r. były to bezludne wyspy – wtedy odkryli je dwaj portugalscy żeglarze João de Santarém i Pedro Escobar (rok odkrycia oscyluje między 1469 a 1472 – istnieją różne źródła). Portugalia władała tymże obszarem jako swoją kolonią do 12 lipca 1975 r. kiedy to przyznano niepodległość. Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej przynależy do Wspólnoty Państw Portugalskojęzycznych (Comunidade dos Países de Língua Portuguesa CPLP). Oprócz dwóch głównych i zaludnionych wysp do państwa należy kilka mniejszych bezludnych (w ustawie zasadniczej w artykule 4 wyszczególniono Ilhéus das Rolas, das Cabras, Bombom, Boné Jockey, Pedras Tinhosas i inne). Stolicą jest São Tomé na Wyspie Świętego Tomasza. Liczbę ludności szacuje się na 170 tysięcy – według danych urzędu statystycznego z 2012 r. liczbę ludności obliczono na 187 356 osób. Na oficjalnej stronie Parlamentu Assembleia Nacional podano, że oprócz portugalskiego do głównych języków zaliczono Fôrro (język kreolski Wysp Świętego Tomasza i Książęcej), Angolar (z rodziny kreolskiej) i Lunguye (zw. Principense z grupy kreolskiej). Dominującą religią jest katolicyzm a walutą dobra (1 dobra – 100 centymów; l. mn. dobras; wg danych z 2 lipca 2014 r. 1 dolar amerykański – 18 167 dobras 37 centymów). Poziom inflacji w 2013 r. wynosił 8,7%., wzrost gospodarczy 4,5%, a dochód budżetu 84 miliony dolarów amerykańskich przy wydatkach 120 milionów dolarów amerykańskich.

            Zgodnie z ustawą z 21 listopada 1980 r. o nazwie „Prawo o podziale administracyjnym” (Lei da Divisão Administrativa) kraj został podzielony na siedem okręgów: Água Grande, Cantagalo, Caué, Lembá, Lobata, Mé-Zochi i Pague. Pierwsze sześć znajduje się w prowincji Wyspa Świętego Tomasza. Ostatni dystrykt Pague to cały obszar Wyspy Książęcej mającej nie tylko status prowincji, ale również autonomię. W konstytucji podkreślono, że państwo ma charakter unitarny pomimo posiadania samorządu – artykuł 5.

            Pierwsza osada na tymże obszarze powstała w 1493 r., a została założona przez Alvaro Caminha, któremu odpowiednie prawa przyznała portugalska korona – Wyspa Świętego Tomasza. Na Wyspie Książęcej początki osadnictwa europejskiego szacuje się na 1500 r. Produkowano głównie cukier, a oficjalne objęcie Wyspy Świętego Tomasza i Książęcej portugalską władzą nastąpiło odpowiednio w 1522 i 1573 r. Od początku XIX w. zaczęto głównie uprawiać kawę i kakao. Wyspa Świętego Tomasza na początku XX w. była kakaowym potentatem – większość gruntów była własnością portugalskich firm – głównie za sprawą najpierw instytucji niewolnictwa, a później pracy opartej na kontraktach, lecz jej warunki były niezbyt dobre. Symbolem tego była tzw. Batepa Massacre z 3 lutego 1953 r. kiedy to w trakcie protestu afrykańskich robotników oddano strzały i śmierć poniosło co najmniej kilka setek osób. Do dziś 3 luty jest świętem i dniem wolnym.

Pod koniec lat pięćdziesiątych XX w. utworzono marksistowski Ruch Wyzwolenia Wysp Świętego Tomasza i Książęcej (Movement for the Liberation of Sao Tome and Principe MLSTP / Movimento de Libertação de São Tomé e Príncipe MLSTP), którego główne bazy znajdowały się w Gabonie. Zmiany w Portugalii w 1974 r. zobligowały nowe władze w Lizbonie do przyznania koloniom niepodległości. Po okresie przejściowym, 12 lipca 1975 r. przyznano pełną niepodległość a Sekretarz Generalny MLSTP został pierwszym prezydentem nowego państwa – Manuel Pinto da Costa. Da Costa rządził do 1991 r. kiedy to zgodził się na demokratyzację życia politycznego, przejście z systemu jednopartyjnego do wielopartyjnego i zerwanie z ideologią marksistowską. Ten ruch został również wymuszony problemami gospodarczymi. Na prezydenta w 1991 r. wybrano powracającego z przymusowej emigracji byłego premiera w latach 1975 – 1979 Miguela Trovoada, który zwyciężył również w 1996 r. a jego liberalna i centrowa partia (Independent Democratic Action / Acção Democrática Independente ADI) wraz z centrową Partido de Convergência Democrática-Grupo de Reflexão oraz przekształconym lewicowym MLSTP dominują na politycznej scenie do dziś. Obecna IX kadencja jednoizbowego Parlamentu została zapoczątkowana 11 września 2010 r. po wyborach z 1 sierpnia tegoż roku. Zwyciężył ADI przed MLSTP/PSD (Movimento de Libertação de São Tomé e Príncipe/Partido Social Democrata), która przekształciła się z marksistowskiej w socjaldemokratyczną w 1990 r. Ostatnie wybory prezydenckie miały miejsce 17 lipca (I runda) i 7 sierpnia (II runda) 2011 r. Po dwóch kadencjach Fradique de Menezesa nie mógł startować i głównymi kandydatami byli: były prezydent bez poparcia partyjnego Manuel Pinto da Costa oraz Evaristo Carvalho z ADI. Na 92 639 zarejestrowanych wyborców oddano w I turze 63 328 głosów co dało 68,4% frekwencji, a w II turze odpowiednio 68 640 i 74,1%. Zwyciężył Manuel Pinto da Costa. Obecnie premierem rządu jest Gabriel Costa z MLSTP/PSD, który przejął tę funkcję po zmianie parlamentarnej koalicji.

            Obywatelem analizowanego państwa można zostać przez fakt urodzenia na jego terytorium, posiadanie ojca lub matki mających obywatelstwo albo w sytuacji innej, gdzie prawo nie pozostawia wątpliwości. Dozwolone jest posiadanie podwójnego obywatelstwa (artykuł 3 ustawy zasadniczej). Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej to państwo prawa a władza przynależy tylko obywatelom, którzy wykonują ją za pośrednictwem wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Poza tym, państwo ma charakter świecki i gwarantuje poszanowanie wszelkim instytucjom religijnym. Istnieją trzy symbole narodowe – artykuł 14 konstytucji z 1990 r. Flaga składa się z trzech pasków zielony-żółty-zielony; na żółtym pasku znajdują się dwie pięcioramienne gwiazdy; poza tym czerwony trójkąt z podstawą na lewym boku flagi. Drugim symbolem jest hymn: Independencia Total. Natomiast trzecim symbolem jest herb, który składa się z sokoła po lewej stronie i papugi po prawej stronie; po środku jajko z palmą; nad jajkiem pięcioramienna gwiazda; u góry napis República Democrática de São Tomé e Príncipe; na dole napis Unidade, Disciplina, Trabalho.

            Prezydent jest głową państwa, Naczelnym Dowódcą Sił Zbrojnych, reprezentantem kraju na zewnątrz, gwarantem niezależności i jedności oraz sprawnego funkcjonowania (artykuł 77 konstytucji). Jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich i tajnych. Prezydentem może zostać tylko obywatel analizowanego państwa, która ma co najmniej 35 lat i minimum trzy lata mieszkał przed wyborami na stałe na obszarze kraju. Parlament natomiast to najwyższy przedstawiciel obywateli i organ ustawodawczy. Składa się z 55 deputowanych a najbliższe wybory odbędą się jeszcze w 2014 r. Rząd jest powoływany przez prezydenta. Relacja między głównymi organami pozwala zakwalifikować system do semiprezydenckiego.

            Do dnia dzisiejszego Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej skupia się na produkcji kakao, lecz ostatnio odkryto w okolicy dość duże złoża ropy naftowej. Fakt ten jest o tyle ważny, że cena kakao wyraźnie ostatnio spadła co skutkowało problemami gospodarczymi i znacznym wzrostem deficytu budżetowego. Rząd wyraźnie w swoich działaniach stawia na gospodarczą dywersyfikację. Do tej pory analizowane państwo uzależnione było od zewnętrznej pomocy finansowej. Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej powinna być atrakcyjna dla turystów, lecz niewiedza, problemy z dojazdem i przesadny strach przed malarią mają odstraszać.

dr Krystian Chołaszczyński

/ame/

Źródło: The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tp.html, [dostęp dn. 08.07.2014]; O País, http://www2.camara.leg.br/saotomeeprincipe/sobre-o-pais/o-pais, [dostęp dn. 08.07.2014]; O País, http://www.ine.st/pais.html, [dostęp dn. 08.07.2014]; oficjalna strona Comunidade dos Países de Língua Portuguesa, http://www.cplp.org/, [dostęp dn. 08.07.2014]; Evolução da população de STP 1970 á 2012 (Censos e Projecções), http://www.ine.st/Documentacao/InformacoesEstatisticas/Demograficas/22.pdf, [dostęp dn. 08.07.2014]; History of Sao Tome and Principe, http://www.historyofnations.net/africa/saotome.html, [dostęp dn. 08.07.2014]; O   REGIME   DEMOCRÁTICO   EM  S.   TOMÉ E PRÍNCIPE E SEUS ANTECIDENTES HISTÓRICOS, http://www2.camara.leg.br/saotomeeprincipe/parlamento/historial, [dostęp dn. 08.07.2014]; Elections in São Tomé and Príncipe, http://africanelections.tripod.com/st.html#2011_Presidential_Election, [dostęp dn. 08.07.2014]; Symbolique du drapeau, http://www.sao-tome.st/Consulat-Visa/Drapeau-Hymne, [dostęp dn. 08.07.2014]; African election calendar 2014, http://www.content.eisa.org.za/old-page/african-election-calendar-2014, [dostęp dn. 08.07.2014]; São Tomé and Príncipe Overview, http://www.minorityrights.org/5461/so-tom-and-prncipe/so-tom-and-prncipe-overview.html, [dostęp dn. 08.07.2014]; São Tomé e Príncipe, http://www.ethnologue.com/country/ST/languages, [dostęp dn. 08.07.2014]; Sao Tome, http://www.volcano.si.edu/volcano.cfm?vn=224001, [dostęp dn. 08.07.2014]; Archives The Country, http://www.unicef.org/saotome/archive.htm, [dostęp dn. 08.07.2014]; Banco Central de São Tomé e Príncipe, http://www.bcstp.st/, [dostęp dn. 08.07.2014]; São Tomé and Príncipe, http://www.worldstatesmen.org/Sao_Tome.html, [dostęp dn. 08.07.2014].

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *