Elżbieta Paczkowska-Łagowska, O historyczności człowieka. Studia filozoficzne, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2012, ss. 232

            Elżbieta Paczkowska-Łagowska – ceniona i uznana na świecie historyk filozofii współczesnej, niekwestionowana erudytka – w swej nowatorskiej monografii pod tytułem „O historyczności człowieka. Studia filozoficzne” skupiła się na opracowaniu zagadnienia zależności pomiędzy naturą ludzką a historią. Jak zauważa autorka – jest to problem niezwykle ważny. Jak dowodzi – niesłychanie ciekawy, a zbyt często pomijany czy niestety bagatelizowany w ubogiej polskiej – ale nie tylko – literaturze przedmiotu. Gdy prezentuje – absolutnie zajmujący oraz zachwycający.

            Motywem przewodnim niejako spajającym wszystkie teksty zamieszczone w książce jest dążenie do rozstrzygnięcia charakteru ludzkiej natury. Mianowicie Elżbieta Paczkowska-Łagowska z właściwą sobie dociekliwością pyta, a następnie – posługując się świetnymi przykładami – odpowiada – czy ludzka natura jest w istocie niezmienną, czyli stałą, czy też może przeciwnie – całkowicie uwarunkowaną przez dzieje. Poszukuje – osiągając zdumiewające rezultaty, przedstawia rozmaite poglądy, koncentrując się na tych szczególnie słabo dotąd opracowanych (zmieniając przy tym ten stan rzeczy), to znaczy z zakresu filozofii współczesnej. Najciekawsze są jednak twórcze polemiki, które umiejętnie prowadzi z wybranymi poglądami. Pokazują one dojrzałość badawczą autorki i zasługują na szczególną aprobatę ze strony czytelników.

            Pouczający jest bez wątpienia sposób, w jaki autorka przygląda się refleksji filozofów. Warto więcej uwagi poświęcić właśnie na walory warsztatowe i metodyczne monografii. Z pewnością wzbogaci ona oraz zainspiruje niejednego historyka. Elżbieta Paczkowska-Łagowska posługuje się – zresztą bardzo zręcznie – ramami pojęciowymi oraz kategoriami zaczerpniętymi z ram antropologii filozoficznej. Rezygnacja z posłużenia się dyskursem filozofii historii wyszła więc warstwie zarówno merytorycznej, jak i warsztatowej z pewnością na dobre.

            Wyrazy uznania należą się również autorce za pełną realizację założonego celu. To znaczy podjęła się ona – owocnie skądinąd – próby odpowiedzenia na pytanie: „czego filozof może się dowiedzieć o człowieku z historii, jaką rolę odgrywa ona w procesie samorozumienia się człowieka, czego uczy nas o naturze ludzkiej oraz jakie znaczenie przypada dziejom w kształtowaniu się człowieczeństwa”. Ujmuje czytelnika zwłaszcza systematyka, konsekwencja, precyzja oraz wnikliwość, z jaką Elżbieta Paczkowska-Łagowska przytacza kolejne – mądrze wyselekcjonowane – argumenty, analizuje je pod kątem sformułowanych celów badawczych oraz poddane niezbędnej w tym przypadku, a przy tym ciekawej – krytyce.

            Interesujące jest także to, że autorka nierzadko zderza utarte przekonania czy panujące stereotypy dotyczące rzeczywistości społecznej oraz refleksji filozoficznej z treścią swych rzetelnych analiz. Mówi odbiorcy wprost dlaczego jego dotychczasowa interpretacja dyskusji Husserla z Diltheyem nie była do końca właściwa. Wykazuje zdarzające się błędy interpretacyjne. I jest przy tym całkowicie przekonująca. Imponuje trafność spostrzeżeń, trzeźwość myślenia, a jednocześnie niezwykła Elżbiety Paczkowskiej-Łagowskiej umiejętność przekazywania czytelnikowi kwestii mogłoby się wydawać niezwykle skomplikowanych oraz złożonych w sposób przystępny. Dlatego książka ta z powodzeniem może posłużyć także studentom jako podręcznik czy czytelnikom jako porządne wprowadzenie do antropologii historycznej.

            Monografię autorstwa Elżbiety Paczkowskiej-Łagowskiej pod tytułem „O historyczności człowieka. Studia filozoficzne” można bez cienia zawahania polecić najbardziej wybrednym czytelnikom zainteresowanym antropologią fundamentalną. Z jednej strony pozwala pojąć jej podstawy, a z drugiej dostarcza ciekawych wątków, które trzeba zauważyć oraz poddać refleksji. Zawiera także kilka polemik, które także są godne rozważenia przez czytelnika. O pozostałych walorach książki, czytelnik winien przekonać się osobiście – to znaczy dać się oczarować formie i treści, które są w tym wypadku obie doskonałe.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa słowo/obraz terytoria: http://terytoria.com.pl/ksiegarnia,tytuly,786.html

a.me.