Jak możemy przeczytać w oficjalnym stanowisku organizacji Human Rights Watch HRW z 1 października 2014 r., od grudnia 2013 r. ponad 100 osób zmarło z głodu w państwowym obozie dla zdemobilizowanych bojowników i ich rodzin. Zaniedbania rządu Demokratycznej Republiki Kongo DRK mają dotyczyć nie tylko dostarczania odpowiedniej ilości pożywienia ale także braku odpowiedniej opieki medycznej.
Według HRW kongijski rząd powinien dokonać kilku zasadniczych zmian: przenieść osoby przebywające w obozie w bardziej dostępne miejsce a nie trzymać je w miejscach do których trudno się dostać, pociągnąć do odpowiedzialności tych, którzy mają być winni złego traktowania osób umieszczonych w obozie a także umożliwić przeprowadzenie procesu rehabilitacji byłych wojowników. Według organizacji HRW zaniedbania władz centralnych DRK ocierają się o przestępstwo i natychmiast należy to zmienić. Oficjalne informacje zawierają następujące dane: we wrześniu 2013 r. poddało się 941 bojowników z różnych grup paramilitarnych a wraz z nimi kilka setek członków rodzin; wszyscy zostali umieszczeni w obozie Kotakoli na wschodzie kraju, w trudno dostępnej północno-zachodniej części prowincji Equateur – Prowincja Równikowa. Małe racje żywnościowe spowodowane brakami aprowizacyjnymi oraz brak należytej opieki medycznej spowodowały, że wiele osób zachorowało i następnie zmarło.
Członkowie organizacji Human Rights Watch HRW zbadali sytuację w obozie Kotakoli we wrześniu 2014 r. Potwierdzili na miejscu, że od grudnia 2013 r. zmarło 42 zdemobilizowanych bojowników oraz co najmniej 5 kobiet i 42 dzieci. Byli członkowie formacji paramilitarnych mieli od żołnierzy nadzorujących obóz się dowiedzieć, że Kotakoli to dawna baza szkoleniowa dla komandosów wybudowana w 1965 r. a ich pobyt nie będzie dłuższy niż 3 miesiące. W tym czasie mieli być poddani programowi DDR polegającemu na rozbrojeniu, demobilizacji i reintegracji (Disarmament, Demobilization and Reintegration) ale rok później rząd w Kinszasie zapowiedział powołanie do życia nowego programu – DDR III.
Obóz w Kotakoli położony jest około 100 km od najbliższego miasta Gbadolite a sama droga jest w bardzo złym stanie. Z tego powodu dostarczanie żywności było bardzo utrudnione. Leków w obozie prawie w ogóle nie było a jedyny lekarz nie mówił w tym samym języku co byli bojownicy. Lokalny cmentarz bardzo szybko zapełnił się i trzeba było stworzyć nowe miejsce do pochówku. Natomiast sam obóz jest strzeżony przez kongijskich żołnierzy. W związku z brakami aprowizacyjnymi komendant miał zezwolić na opuszczanie obozu przez byłych bojowników bez nadzoru w celu poszukiwania żywności, lecz trudno dostępna dżungla uniemożliwiała zdobycie tego co było najważniejsze – jedzenia.
W ciągu ostatniego roku władze DRK dwukrotnie wypłaciły zdemobilizowanym bojownikom po 20 dolarów amerykańskich na zakup żywności. Sami bojownicy zatrudniali się u lokalnych rolników by zarobić na jedzenie lub sprzedawali to co mieli. Jedna z kobiet przebywająca w obozie powiedziała członkom HRW, iż sprzedano większość garnków a pożywienie było gotowane w hełmach wojskowych. Poza tym, wiele kobiet w ciąży z powodu niedożywienia poroniło a jedna zmarła.
Według HRW kongijski rząd nie zapewniając odpowiedniej ilości żywności oraz nie gwarantując odpowiedniej opieki medycznej naruszył międzynarodowe prawo humanitarne oraz prawa człowieka. Zdemobilizowani bojownicy przebywający w obozie w Kotakoli mieli zostać pozbawieni prawa do życia, humanitarnego traktowania, żywności i ochrony zdrowia.
Oficjalne stanowisko DRK zawarte zostało w wypowiedzi rządowego koordynatora programu DDR, gen. Delphina Kahimbi, który stwierdził, że wysłano komisję do zbadania sytuacji w obozie a problemy wynikają nie z nieudolności czy celowego zaniechania działań władz, lecz z braku środków i zdolności do zapewnienia najpotrzebniejszych rzeczy takich jak żywność czy leki. Natomiast tak długi okres przebywania w obozie ma się wiązać z ciągłym problemem z wdrożeniem programu DDR i ze sfinansowaniem go przez darczyńców.
W obozie w Kotakoli przebywają przedstawiciele różnych organizacji paramilitarnych. Najwięcej wywodzi się z ugrupowania Ruch 23 Marca M23 wspieranego przez Rwandę ale są też przedstawiciele zbrojnej grupy Nyatura (milicja Hutu), Alliance du peuple pour un Congo libre et souverain APCLS czy członkowie rebelianckich grup Mai Mai (Mai Mai Raia Mutomboki, Mai Mai Gedeon, Mai Mai Yakutumba, Mai Mai Sheka). Jak możemy zauważyć w jednym obozie znalazły się osoby z wrogich do siebie formacji paramilitarnych.
Generał Bosco „Terminator” Ntaganda, który uzyskał stopień generalski po podpisaniu traktatu pokojowego między władzami Demokratycznej Republiki Kongo na czele z prezydentem Josephem Kabilą Kabange a z rebeliantami z Narodowego Kongresu na rzecz Obrony Ludu (National Congress for the Defence of the People, Congrès national pour la défense du peuple, CNDP) w 2009 r., powołał do życia Ruch 23 Marca w 2012 r. i ponownie wszczął walki na obszarze prowincji Kiwu Północne. W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na fakt, że w Ruchu 23 Marca większość stanowili członkowie ludu Tutsi a przez to był wspierany zarówno przez Rwandę jak i Ugandę. W listopadzie 2013 r. Ruch 23 Marca stanął przed groźbą całkowitego zniszczenia i z tego powodu zgodził się na rozmowy pokojowe i zaprzestanie działań. Pertraktacje miały miejsce w Ugandzie w Entebbe, gdzie znajduje się rezydencja prezydenta tego państwa Yoweri Museveni’ego. Ostatecznie 12 grudnia 2013 r. w Nairobi podpisano porozumienie.
Źródło: DR Congo ex-fighters 'starve in demobilisation camp’, 1 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29440436, [dostęp dn. 02.10.2014]; DR Congo: Surrendered Fighters Starve in Camp, http://www.hrw.org/news/2014/10/01/dr-congo-surrendered-fighters-starve-camp, [dostęp dn. 02.10.2014]; Local security dilemmas in eastern Congo, http://christophvogel.net/2013/06/11/local-security-dilemmas-in-eastern-congo/, [dostęp dn. 02.10.2014]; DR Congo army chief Gabriel Amisi suspended, 23 listopad 2012, http://www.bbc.com/news/world-africa-20456500, [dostęp dn. 02.10.2014].
dr Krystian Chołaszczyński
