Bolesław Romaniuk, Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza. Tom 1, Wydawnictwo ISKRY, Warszawa 2012, ss. 621

Mogłoby się wydawać, że o wybitnym skamandrycie, Jarosławie Iwaszkiewiczu wiemy już wszystko, że po publikacji jego – i nie tylko – dzienników oraz wspomnień córki – Marii Iwaszkiewicz, nic już nas nie zaskoczy. Nic bardziej mylnego. Dzieło Bolesława Romaniuka, pod tytułem „Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza. Tom 1” ujawnia nieznane epizody z życia pisarza, a co więcej – nieustannie, na każdej kolejnej stronicy, zaskakuje. Nawet jego córka – jak sama twierdzi – była zaskoczona niektórymi wątkami dotyczącymi życia lub twórczości swojego ojca. Stąd dla miłośnika literatury polskiej i samego Jarosława Iwaszkiewicza jest to książka fundamentalna – nie do przecenienia.

            Książka jest bardzo ładnie i solidnie wydana, bogato ilustrowana, a dzięki wyraźnemu drukowi nie sprawi trudności nawet osobom starszym i niedowidzącym, chcącym powspominać wybitnego poetę oraz klimat lat, w których żył, działał, tworzył. A klimat – trzeba przyznać – biografia ta oddaje wyśmienicie.

            Niewątpliwym atutem publikacji jest jej narracja. Autora odznacza świetne pióro, erudycja, błyskotliwość, umiejętność wydobywania esencji z nawet najbardziej błahych wydarzeń z życia poety. Świetny warsztat i olbrzymia wiedza, podparta bogatą bazą źródłową są w tym przypadku gwarantem dobrej oraz wartościowej lektury.

            Autor zagłębił się zarówno w słabiej, jak i lepiej znane fakty z życia Jarosława Iwaszkiewicza, począwszy od problemów związanych z jego: imieniem, datą urodzin oraz zawiłymi losami licznej rodziny, do „melancholii kończących się spraw”. Przy tym dołączone do nich ilustracje, pozwalają czytelnikowi wyobrazić sobie miejsca, wydarzenia, ludzi, o których czyta. Trzeba jednak mieć na uwadze, że niniejszy tom – choć obszerny – to dopiero tom pierwszy będący jednocześnie przedsmakiem kolejnego.

            Bolesław Romaniuk doskonale w swej książce uchwycił wszystkie te czynniki, które jego bohatera ograniczały i wyzwalały. To, co uniemożliwiało mu realizację swojego uduchowionego ja oraz inspirowało do jego ekspresji. Wątki te zainteresują czytelników podejmujących próby interpretacji dzieł Jarosława Iwaszkiewicza, bo dostarczą nowych, dotąd nieznanych faktów, które w pewnej mierze zdeterminowały sylwetki niektórych jego bohaterów, efekty ich działań czy konsekwencje wydarzeń. Zaskoczą one z pewnością nie jednego czytelnika.

            W biografii tej świetnie zostały naszkicowane kolejne konteksty w jakich żył pisarz, na przykład: „Chłopiec uczył się skomplikowanej hierarchii społecznej i towarzyskiej pogranicza, osobliwej mieszanki demokratyzmu i elitaryzmu, w której żyli obok siebie ukraińscy chłopi, służba, żydowscy kupcy, ukraińscy i polscy pracownicy cukrowni, ilinieccy księża, ziemiańskie rodziny z sąsiedztwa o różnym statusie materialnym i społecznym. Tacy, którzy są bardzo dobrze, lepsi, gorsi, i tacy, którzy w tej klasyfikacji jeszcze się nie mieszczą…”. Wszystkie ważne, przełomowe wydarzenia z życia Jarosława Iwaszkiewicza, takie jak na przykład śmierć Bolesława Iwaszkiewicza, zostały opatrzone jego komentarzami w postaci wycinków zaczerpniętych z jego twórczości lub fragmentów wspomnień członków rodziny, przyjaciół.

            Biografia ta ujawnia skamandryty udręki erotyzmu, niespełnienie, miłość ich pozbawioną, uczuciowe rozczarowania. Daje spojrzenie na jego sposoby od nich uciekania, ich opiewania i kontemplowania. Pokazuje w jakich środowiskach i dlaczego nie mógł się odnaleźć, a gdzie czuł się dobrze. Jakie miał relacje z innymi „wielkimi” jego epoki. Zdradza kulisy powstawania mniejszych i większych dzieł mistrza pióra, jakim bez wątpienia był.

            Ciekawe są autora próby spojrzenia na wydarzenia sprzed lat wsparte stanem aktualnej wiedzy na ich temat, a także przemyśleniami Marii Iwaszkiewicz. Stanowią one wyjaśnienia wielu nierozwiązanych kwestii i kontrowersji, jak na przykład tych związanych z Nagrodą Wydawców, przyznaną 5 stycznia 1925 roku Marii Dąbrowskiej i Jarosławowi Iwaszkiewiczowi. Takie ujęcia wolne są od emocji, które przed laty utrudniały chłodne, obiektywne myślenie i kalkulacje. Z uwagi na to, że wnioski Bolesława Romaniuka zostały dobrze udokumentowane i poparte różnorodnymi źródłami, posiadają znaczącą wartość poznawczą, a także skłaniają do podejmowania samodzielnej refleksji na tematy, w ramach których zaproponowano kilka różnych możliwych rozwiązań – wszystkie równie prawdopodobne, a rozstrzygnięcie pozostawiono czytelnikowi.

            Bolesława Romaniuka książka pod tytułem „Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza. Tom 1” to trudne do przecenienia źródło wiedzy o życiu i twórczości Jarosława Iwaszkiewicza. Odkrywa przed czytelnikami jego nowe oblicza, ukazuje dotąd nieujawnione wątki z jego życia. Wszystko to czyni ją niezwykle przydatną do analizowania dzieł pisarza. Daje spojrzenie na czynniki, które ukształtowały go jako artystę, na przeciwności losu, z którymi się zmagał i pomoc, jaką otrzymywał, realia oraz atmosferę, w których tworzył. Poza tym biografia ta jest interesującą i wciągającą lekturą. Warta polecenia nie tylko wielbicielom twórczości skamandryty.

Krzysztof Wróblewski         

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa ISKRY: http://www.iskry.com.pl/tytul/5425

a.me.