Janusz Zuziak, Wojsko Polskie we Francji 1939-1940. Organizacja i działania bojowe, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2013, ss. 335

            Janusz Zuziak – uznany historyk wojskowości, w swej najnowszej książce pod tytułem „Wojsko Polskie we Francji 1939-1940. Organizacja i działania bojowe”, bazując na pokaźnej podstawie źródłowej, wynikach wieloletnich, autorskich badań, daje spojrzenie na problematykę wpisaną w wymuszone przez Niemcy i ZSRR internowanie polskich władz cywilnych oraz wojskowych, a także kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy w Rumunii i na Węgrzech. Niemniej zasadniczym przedmiotem badań podjętych przez autora jest Wojsko Polskie we Francji od jesieni 1939 roku do czerwca 1940 roku. Przy tym najwięcej uwagi – i słusznie – poświęcił on procesowi jego odbudowy, organizacji, szkoleniu, wyposażeniu oraz udziałowi oddziałów polskich w działaniach wojennych w obronie Francji. W tym obszarze monografia ta odsłania rozliczne tajemnice oraz nieznane dotąd – a niezwykle interesujące i rzucające nowe światło na fakty powszechnie znane – wątki. 

            Na początku warto zaznaczyć, że książka ta jest nie tylko atrakcyjna pod względem merytorycznym, to znaczy wiele wnosi do rozwoju naszej wiedzy na tematy, jakich dotyka, ale i posiada porządne umocowanie metodologiczne. Bez wątpienia warto w nie się wgłębić i dać mu się zainspirować. Jest przy tym napisana niczym powieść – akcja niemal dzieje się na oczach czytelnika. Poza tym jest solidnie i starannie wydana – w ładnej, grubej, estetycznej oprawie. Trudno przez to czy jej jakości, czy treści cokolwiek zarzucić.

            Janusz Zuziak prezentuje zakulisowe zabiegi Francji sprzyjające przejęciu władzy państwowej przez Władysława Sikorskiego. Nie szczędzi przy tym szczegółów, wiele uwagi poświęca kontrowersjom, dzieli się z odbiorcami istniejącymi na kartach historii najnowszej wątpliwościami w tej sferze. Omawia przy tym podstawy prawne procesu rekonstrukcji polskich władz cywilnych. Z prawdziwym znawstwem, za sprawą swej wiedzy i doświadczenia, przygląda się również odbudowie oddziałów wojskowych. Trzeba docenić, iż uczonego ocena działania Władysława Sikorskiego została podparta bogatą, imponującą rozmachem prezentacją – skądinąd doskonale uzasadnionej, a przy tym logicznej – argumentacji.

            Rzadko poruszane w monografiach, a w podręcznikach zupełnie pomijane kwestie powodowania przez Francuzów trudności dla Polaków w: zakwaterowaniu, uzbrojeniu, wyposażeniu, wyszkoleniu, zostały bardzo dokładnie opisane przez Janusza Zuziaka. Jego omówienia są pełne szczegółów, obrazowych przykładów, a co więcej – ukazują bezpośrednie oraz pośrednie konsekwencje każdego z poszczególnych problemów wyłaniającego się z relacji polsko-francuskich. Autor systematycznie wykazuje przy tym determinanty i jakość bojowego przygotowania polskich jednostek walczących w kampanii francuskiej, co jest dużym walorem dzieła.

            Naprawdę dramatyczny – niczym samo wydarzenie – oraz przejmujący jest opis przebiegu operacji ewakuacji wojsk polskich na Wyspy Brytyjskie. Badacz przywołuje najbardziej tragiczne i wstrząsające losy Polaków. Zastanawia się nad kategorią odpowiedzialności za ludzi i sytuacje. Pochyla się nad szansami i zagrożeniami tamtych dni. Wydając oceny, spekulując, jest niezwykle ostrożny, dzięki czemu wyraża swój szacunek dla polskiej historii. Ewaluacja, jaką zaprezentował stanowi więc z pewnością rzetelną oraz obiektywną – wyzwoloną z emocji towarzyszących tamtemu czasowi – próbę ustosunkowania się do minionych wydarzeń z perspektywy czasu. Rozważa możliwe alternatywy, opcje, rozwiązania. Proponuje interesujące symulacje. To ciekawe i warte poznania analizy historyczne.

            Monografia autorstwa Janusza Zuziaka pod tytułem „Wojsko Polskie we Francji 1939-1940. Organizacja i działania bojowe” to nie tylko doskonała propozycja dla historyków poszukujących nieznanych wątków na kartach naszej historii, ale i dla wszystkich miłośników intelektualnych przygód i wędrówek. Autor z powodzeniem je zapewnia, prezentując wyniki swoich długoletnich dociekań i rozważając różne możliwe scenariusze rozwoju wypadków. To warta polecenia książka wszystkim tym, którzy lepiej chcą poznać historię swoich rodaków, a przez to także i własną.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Oficyny Wydawniczej RYTM: http://www.wydawnictworytm.pl/index.php?s=karta&id=569

a.me.