Jak donosi BBC z 3 października 2014 r., premier Królestwa Lesotho z nadzieją odnosi się do zaplanowanych w 2015 r. przedterminowych wyborów parlamentarnych. Ma to związek z niejasnymi wydarzeniami z 30 sierpnia 2014 r. Według premiera Thomasa Thabane miał wtedy miejsce wojskowy zamach stanu, lecz armia Lesotho zaprzecza by doszło do takiej sytuacji.
Jednocześnie Thabane w wywiadzie dla BBC stwierdził, że jego relacje z wojskowymi uległy polepszeniu mimo, iż wcześniej oskarżał armię Lesotho o próbę przepędzenia go z kraju – pojawiły się też sugestie o próbę fizycznej eliminacji. Wstępnie uzgodniono, że wybory odbędą się w lutym 2015 r. czyli dwa lata wcześniej niż planowo miała skończyć się kadencja parlamentu. Przyczyną politycznego kryzysu ma być spór między głównymi formacjami partyjnymi, które nie mogą się porozumieć w kwestii kształtu koalicyjnego rządu. Spór polityczny spowodował, że główne siły bezpieczeństwa również stanęły po przeciwnych stronach. Premier Thabane ma mieć rzekomo wsparcie policji a wicepremier Mothetjoa Metsing ma za sobą wojsko. Rząd jedności (unity government) powstał w maju 2012 r. lecz narastający polityczny spór spowodował, że Thabane w czerwcu 2014 r. zawiesił sesje parlamentarne.
Po tym jak wojsko miało przeprowadzić zamach stanu 30 sierpnia – zdaniem premiera i jego politycznych stronników – Thabane uciekł do jedynego sąsiada, który z każdej strony otacza Królestwo Lesotho, czyli Republiki Południowej Afryki RPA. Zdecydował się na powrót do kraju na początku września 2014 r. i był eskortowany przez policję RPA.
Mediacji w politycznym sporze w Lesotho podjął się wiceprezydent RPA (urzędujący od maja 2014 r.) Cyril Ramaphosa; posiada on mandat Southern African Development Community SADC. To właśnie on 2 października 2014 r. poinformował opinię publiczną o porozumieniu, którego elementem mają być przedterminowe wybory zaplanowane na luty 2015 r. Konkretną datę ma w niedalekiej przyszłości ogłosić król Lesotho Letsie III.
Umowa, o oficjalnej nazwie Maseru Facilitation Declaration, zawarta między zwaśnionymi partiami w Lesotho zawiera również ustępy dotyczące ponownego zebrania się parlamentu, który nie obraduje od czerwca. Przyjmuje się, że zawieszenie sesji przez Thabane mogło mieć związek z planowanym głosowaniem nad wotum zaufania, które by zapewne nie otrzymał. Zgodnie z porozumieniem, 17 października 2014 r. parlament ponownie ma zacząć obrady, lecz jego działania ograniczyłyby się do uchwalenia budżetu na następny rok oraz przygotowania wyborów. Tym samym Thabane do momentu powszechnego glosowania zachowałby stanowisko premiera. Parlament natomiast miałby sam się rozwiązać na początku grudnia 2014 r.
Inną kwestią jest fakt, że przyczyną tak ostrej reakcji wojska miała być próba usunięcia ze stanowiska gen. Kennedy Tlai Kamoli, który stoi na czele armii (Lesotho Defence Forces). Według BBC odmówił on ustąpienia, nadal pozostaje na wolności i został oskarżony o zdradę i morderstwo – co najmniej 1 policjant zginął. Sytuacja w Lesotho wciąż jest niestabilna – 30 września 2014 r. dwóch policjantów i grupa żołnierzy starło się, doszło do wymiany ognia a obaj policjanci zostali ranni. Natomiast oficjalny następca Kamoli, Maaparankoe Mahao działa w ukryciu bojąc się o swoje życie.
Premier Thomas Thabane jako pierwszy podpisał porozumienie i jednocześnie oskarżył gen. Kamoli jako głównego winnego wydarzeń w Lesotho. Sam Kamoli zaprzeczył jakoby przejął arsenał armii Lesotho a po zamachu z 30 sierpnia miałby się ukrywać. Wiceprezydent Ramaphosa wezwał policję i wojsko o zaprzestanie walki między sobą i wspólne działanie na rzecz dobra Królestwa Lesotho. Natomiast SADC do czasu wyborów będzie utrzymywać misję składającą się z wojska, policji i służby dyplomatycznej. W ten sposób ma zostać zagwarantowana niezależność działań Niezależnej Komisji Wyborczej Lesotho (Lesotho Independent Electoral Commission) a same wybory będą wolne i uczciwe – SABC News.
Jednakże samo porozumienie nie rozwiązuje wszystkich politycznych kontrowersji. Sekretarz generalny All Basotho Convention, Samonyane Ntsekele którego partia zapewnia parlamentarną większość Thabane zapowiedział, że umowa nie ma charakteru wiążącego a realizacja zapisów ma zależeć od rozwiązania kwestii bezpieczeństwa. Z innej strony, sprawa ponownego zebrania się parlamentu miała stanąć na przeszkodzie realizacji trzech wcześniejszych porozumień wynegocjowanych przez prezydenta RPA Jacoba Zumę oraz prezydenta Namibii, Hafikupunye Pohamba. Portal „iol news” sugeruje, że wybory mogą odbyć się 28 lutego 2015 r.
Nie jest też pewne, czy główna formacja opozycyjna względem premiera Thabane, Democratic Congress DC będąca najsilniejszą formacją w parlamencie (48 mandatów w 120-osobowym parlamencie) nie będzie chciała pomimo umowy wprowadzić pod obrady kwestię wotum zaufania. Formalnie koalicja rządząca składa się z Lesotho Congress for Democracy LCD na czele z Mothetjoa Metsing, All Basotho Convention ABC oraz Basotho National Party BNP kierowanej przez Thesele Maseribane. Od pewnego czasu pojawiają się sugestie, że DC oraz LCD, która posiada 26 miejsc w parlamencie mogą razem stworzyć koalicyjny rząd. Z tego powodu niektórzy obawiają się, że Thabane i wspierający go ABC mogą nie przestrzegać podpisanej umowy.
Źródło: Deal struck for early Lesotho polls, 2 październik 2014, http://news.iafrica.com/worldnews/963742.html, [dostęp dn. 05.10.2014]; Maseru Declaration to take Lesotho forward: Ramaphosa, 2 październik 2014, http://www.sabc.co.za/news/a/403cc60045b002779bf49b90ca3f4715/Maseru-Declaration-to-take-Lesotho-forward:-Ramaphosa-20141002, [dostęp dn. 05.10.2014]; Lesotho crisis: PM Thabane to contest early poll, 3 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29473244, [dostęp dn. 05.10.2014]; T. Matjama, A year of coalition government in Lesotho, 26 lipiec 2013, http://www.osisa.org/hrdb/blog/year-coalition-government-lesotho, [dostęp dn. 05.10.2014]; B. Peta, Lesotho MPs to prepare for elections, 3 październik 2014, http://www.iol.co.za/news/africa/lesotho-mps-to-prepare-for-elections-1.1759550, [dostęp dn. 05.10.2014].
dr Krystian Chołaszczyński
