Richard Sennet, Kultura nowego kapitalizmu, tłum. Grzegorz Brzozowski, Karol Osłowski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2010, ss. 174

            Richard Sennet – profesor socjologii, współzałożyciel New York Instutute for the Humanities, wykładowca London School of Ecomomics i New York University, specjalista w zakresie przestrzeni miejskiej oraz sfery publicznej, w książce pod tytułem „Kultura nowego kapitalizmu” bardzo przekonująco uzasadnia, że kultura nowego kapitalizmu może stać się kulturą zniewolenia i dać początek wielkiemu cierpieniu ludzkości. Wszak to ludzie sami sprowadzają na siebie coraz to nowe i coraz to bardziej wymyślne nieszczęścia oraz zagrożenia.

            Książkę tę bardzo dobrze się czyta, bo argumenty autora są przemyślane, logiczne i uporządkowane. Całość dopełnia atrakcyjna forma – niemal powieści. Richard Sennet daje w niej spojrzenie na przemiany w łonie kapitalizmu, konsekwencje rozpadu kapitalizmu przemysłowego, przejawy narodzin zupełnie odmiennej od tej dotąd całkiem nieźle rozpoznanej, globalnej, elastycznej gospodarki. Czynnikom tym nadaje status determinant przestrzeni publicznej, dalej – codzienności każdego z nas, norm deontologicznych formułowanych w obrębie zawodów, które wykonujemy. Nowatorskie w tej sferze są zwłaszcza wartościowe i interesujące odniesienia do słabnięcia wiedzy instytucjonalnej i władzy według Michela Foucaulta.

            Politologów, socjologów, historyków z pewnością zainspiruje rozdział pod tytułem „Konsumując politykę”. Demaskuje on „samotrawiącą namiętność”, w obrębie której obecnie złączyły się nadmiar i marnotrawstwo, a jaka faktycznie istnieje – zarówno w gospodarce, jak i polityce. Zawiera również liczne ciekawe konstatacje odnośnie powstania „nowej polityki”, różnych przejawów nierówności, resentymentów, konsumpcji, które determinują jej kształt. Są one przy tym niezwykle obrazowe, na przykład: „Mówiąc precyzyjnie, tak jak reklamy rzadko stawiają przed klientami trudne zadania, tak i polityk dąży do tego, by stać się łatwym w zakupie”.

            Autor bezwzględnie i w sposób spektakularny obnaża konsumenckie namiętności w różnych dziedzinach życia. Zdradza w czym tkwi siła modnego ostatnio „brandingu” oraz potencjału, który działa nam na wyobraźnię dopóki do niego dążymy i wówczas gdy go mamy – chociaż tak naprawdę nigdy go nie wykorzystamy: „Rzeczywistość konsumpcji jest teatralna. Sprzedawca, podobnie jak dramatopisarz, musi posługiwać się dobrowolnym zawieszeniem niewiary, aby klient chciał coś kupić (…). Dziś konsumencka namiętność ma moc dramatyczną: posiadanie czegoś użytkowego jest mniej ekscytujące dla widza-konsumenta niż pragnienie posiadania czegoś, czego się jeszcze nie ma; dramatyzacja potencjału prowadzi człowieka do pożądania rzeczy, których nie może do końca wykorzystać”. Obrazowe przykłady, którymi wzbogaca swoje argumenty Richard Sennet są wymowne i dają do myślenia.

            W kontekście istnienia – jak to ujmuje autor – polityki postępowej czy też teatralnej, trzeba sobie zdawać sprawę z mechanizmów, jakie ją stwarzają i konsekwencji, które wywołują. Richard Sennet proponuje w związku z tym autorski katalog sposobów oddalenia od takiej polityki w bardziej biernym kierunku – to arcyciekawa koncepcja, warta zastanowienia i polemiki.

            Richarda Senneta książka pod tytułem „Kultura nowego kapitalizmu” daje ciekawe spojrzenie na politykę i gospodarkę jako to, co sprawia, że człowiek wikła się w swoje nimi uwarunkowane człowieczeństwo. Wiele zainicjowanych w niej wątków dopiero zaczyna być podnoszonych w dyskursie publicznym. Dlatego też warto poznać argumentację zawartą na kartach tej publikacji. Dodatkowo pozwoli ona zrozumieć złożoność problemów, od których ucieczka wydaje się obecnie niemożliwa. Ale czy na pewno? Na to i wiele innych pytań czytelnik znajdzie odpowiedzi w tej godnej polecenia lekturze.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Warszawskiego Wydawnictwa Literackiego MUZA S.A.: http://www.muza.com.pl/?module=okladki&id=41721

a.me.