Maria Czerepaniak-Walczak (red.), Fabryki dyplomów czy universitas? O „nadwiślanej” wersji przemian w edukacji akademickiej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013, ss. 362

            Dzięki staraniom Oficyny Wydawniczej „Impuls” czytelnik ma możliwość zapoznania się z najbardziej palącymi problemami edukacji i pedagogiki, to znaczy z ich istotą oraz propozycjami im zapobiegania oraz przeciwdziałania. Nie inaczej jest w przypadku nowej monografii z tej serii ukazującej się pod patronatem KNP PAN, pod redakcją naukową Marii Czerepaniak-Walczak, zatytułowanej „Fabryki dyplomów czy universitas? O „nadwiślanej” wersji przemian w edukacji akademickiej”. Nie należy jednak mylnie zakładać, że jest to książka zaadresowana jedynie do środowiska akademickiego. Zainteresuje wszakże z pewnością znacznie szersze grono odbiorców z uwagi za zakres problematyki, jakiej dotyka. Ukazuje mianowicie, że kluczowy dylemat wpisany w jej tytuł, dotyczy właściwie tak naprawdę każdego z nas i w związku z powyższym musimy podjąć wyzwanie zmierzenia się z nim lub przynajmniej jego poznania.

            Autorzy prezentowanej czytelnikom publikacji odnoszą się na jej kartach do czynników zmiany dokonującej się w przestrzeni akademickiej. Innymi słowy, zwracają uwagę na pewne psucie się sposobu myślenia o tym, co w swej istocie ma wymiar akademicki. Wskazują na problemy, których już dłużej nie można ignorować, aby nie dopuścić do totalnej degradacji statusu instytucji, jaką jest uniwersytet. Z jednej strony prowokują do myślenia, a z drugiej nakłaniają do czynnego poszukiwania możliwości ucieczki od niepożądanego stanu rzeczy. Przedstawiają środki naprawcze – ich aspekty teoretyczne oraz praktyczne. To cenne omówienia dla współczesnych społeczeństw, w których trudno być odgrodzonym od zależności ze światem akademickim, chociażby od samych wpływów informacyjnych. Najciekawsze na tej płaszczyźnie są jednak ukazania zależności pomiędzy jakością tych wpływów a ładem społecznym. Dostarczają one rozlicznych inspiracji do dalszych badań, mogą stanowić impuls dla konstruktywnych zmian, a przy tym pomagają dostrzec – nieraz trudne do uchwycenia – źródła zagrożenia dla bezpieczeństwa społecznego Polaków. To niesłychanie cenny wkład badaczy w stan prowadzonych obecnie badań na ten temat.

            Nowatorska jest także swoista próba naszkicowania przebiegu napięć w sferze wcielania programu bolońskiego, ale nie tylko, bo i jakości, sensu studiów doktoranckich. Charakterystyka tego projektu stanowi doskonały dowód na to, że wówczas, gdy koncepty ze swej istoty słuszne, zaczną być realizowane i wdrażane do praktyki mogą być znacząco wypaczane. Przynosi to więc zazwyczaj efekty całkiem różne od zamierzonych. Rozważania te są bardzo dobrym punktem wyjścia dla wyjaśnień rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami społecznymi względem szkolnictwa wyższego w Polsce, deklaracjami a decyzjami administracyjnymi. Autorzy niezwykle precyzyjnie, sięgając sedna problemu, przyjrzeli się towarzszącym temu zagadnieniu problemom.

            Pod rozwagę czytelników zostały także poddane także takie kwestie jak chociażby zakres autonomii i jakość reformy edukacji akademickiej. Godne uwagi są również pogłębione – a także bardzo ładnie, czytelnie, przejrzyście zilustrowane – analizy zależności pomiędzy władzą, urządzeniem i liberalizmem. Pokazują one na czym polega współczesne urządzenie edukacyjne, jakie są jego mocne oraz słabe strony. Natomiast ciekawe odniesienia do Michaela Foucaulta skłaniają do konkluzji, że: „zasadniczego znaczenia nabiera pytanie, jakiej władzy powinniśmy oddać uniwersytet i dlaczego”.

            Ciekawe są również refleksje na temat metaforycznego ujęcia uniwersytetu jako przedsiębiorstwa produkcyjno-usługowego, studenta – klienta supermarketu. Są one świetnie skonstruowane pod względem metodologicznym. Godna uwagi jest zwłaszcza typologia klientów uniwersytetu, w ramach której wyróżniono klientów: konkretnych, niezdecydowanych, minimalistów. Jest to konstrukcja posiadająca znaczący walor poznawczy i warto z nią podjąć dyskusję.

            Książka pod redakcją Marii Czerepaniak-Walczak, pod tytułem „Fabryki dyplomów czy universitas? O „nadwiślanej” wersji przemian w edukacji akademickiej” odsłania problemy związane z funkcjonowaniem polskich uniwersytetów. Autorzy podjęli się analizy ważnych współcześnie problemów towarzyszących edukacji. Przyjrzeli się zależnościom pomiędzy teorią a praktyką, przebiegowi wdrażania zmian, transformacji, kształtowaniu wspólnoty studentów, dystynkcji inteligencji, wykształcaniu się pewnych nowych modeli inteligencji, orientacjom konsumpcyjnym na uniwersytetach. To wartościowa i innowacyjna publikacja. Zainteresuje na pewno wszystkich tych odbiorców, dla których ład społeczny, jaki współtworzą posiada znaczenie.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Oficyny Wydawniczej „Impuls”: http://impulsoficyna.com.pl/wyszukaj/fabryki-dyplomow-czy-universitas,1438.html

a.me.