Marina Stepnova, Kobiety Łazarza, przeł. Aleksandra Wieczorek, Warszawa 2013, ss. 395

            Marina Stepnova za sprawą swej najnowszej powieści pod tytułem „Kobiety Łazarza” wciąga czytelnika w wir historii dwudziestowiecznej Rosji. Ściera w niej ze sobą ogrom emocji oraz niezliczone lęki społeczeństw Wschodu, aby pokazać wartość tradycyjnych wartości, trwałość świętych więzi rodzinnych oraz moc czystej miłości. Mówiąc o ponadczasowych prawidłach, którym człowiek nie może się sprzeniewierzyć, mierzy hart ducha swoich bohaterów z siłami KGB. Inicjuje refleksję na temat potrzeby budowania porozumienia wbrew partykularnym namiętnościom. Pokazuje perspektywy stawania się człowiekiem na wskroś przesiąkniętym złem stworzonym samemu, na własną odpowiedzialność – ku indywidualnemu upadkowi. Przesłanką opowiedzenia o skomplikowanym człowieku Wschodu, stała się poruszająca – doskonale usytuowana w kontekście – opowieść o zwykłych ludziach uwikłanych we własne umysłowości, zniewolonych przez przeszłość, na którą niegdyś – wbrew czemuś – się zgodzili.

            Właśnie bardzo mocną stroną powieści jest ten kontekst, w jakim dzieje się jej akcja. Mianowicie autorka zdołała uchwycić w swej książce losy bohaterów żyjących w niesłychanie ważnym momencie dziejowym. To czas przełomów w życiu społeczeństw Wschodu, czas wielkich przemian społecznych, ekonomicznych i kulturowych. Wojna się zaczyna i kończy. Wbrew temu, co powiedziane wprost – że zmienia się obrus na stole – zmienia się także człowiek. W tym okresie głodu, przymusowych wysiedleń, ewakuacji przyszło wszakże odnaleźć się ludziom przyzwyczajonym do starego ładu, funkcjonowania według norm sprzed dynamicznie zachodzących, a przy tym niespodziewanych zmian. Dzięki temu widzimy zmagania się ludzi o nadążenie za biegiem codzienności. Wbrew pozorom – pomimo różnicy miejsca, czasu – niewiele się zmieniło i warto to przemyśleć… Trzeba również podkreślić, że to bogate tło historyczne, a także obyczajowe – bo autorka nie stroni od obszernych opisów smakowitych potraw, preferowanych strojów czy rytuałów społecznych – rzutuje na powstanie niepowtarzalnej atmosfery, która uwydatnia profile psychologiczne poszczególnych postaci.

            Jeżeli chodzi z kolei o postacie, to w powieści znajdziemy rzetelnie i precyzyjnie nakreślony mechanizm relacji i więzi społecznych pomiędzy bohaterami. Zyskamy możliwość obserwacji kształtowania się osobowości bohaterów pod wpływem z jednej strony aktualnych warunków bytowych podyktowanych sytuacją polityczno-ekonomiczną, a z drugiej – co zdecydowanie najbardziej fascynujące – doświadczaniem drugiego człowieka. To także wspaniałe szkice ścierania się ze sobą różnych typów osobowości. Dzięki temu otrzymujemy bez wątpienia przekonujące postacie. Na przykład mężczyzna, Łazarz Lindt, genialny współtwórca sowieckiej bomby atomowej, nie odwzajemnia jednej miłości. Unieszczęśliwia tym kobietę. Powoduje cierpienie. Bezrefleksyjnie tkwi w innej – nieodwzajemnionej – miłości. Doświadcza cierpienia. To jednak tylko dopiero zaczątek spirali bólu, której zasięg jest znacznie większy i która przynosi jeszcze straszniejsze rezultaty dosięgające – o zgrozo – następne pokolenia. Tak w skrócie można by zarysować dzieje trzech kobiet i jednego mężczyzny, aby nie pozbawić czytelnika możliwości samodzielnego, pełnego niespodzianek, odkrywania dynamicznie kształtujących się osobowości, charakterów i poczucia samoświadomości bohaterów.

            Na kartach książki Mariny Stepnovej pod tytułem „Kobiety Łazarza” – jak w życiu – radość przeplata się ze smutkiem. Nie jest to jednak kolejna sztampowa opowieść o ludziach pewnej epoki, żyjących z jej balastem na plecach. Przede wszystkim stanowi ona fascynujący szkic o charakterze narodowym Rosjan, esencji społeczeństw wschodnich oraz odbiorze przemian dziejowych, które uwarunkowały rozwój nowego typu człowieka. To niewątpliwie wartościowa i ciekawa powieść prezentująca perspektywę oraz obraz rzeczywistości, o jakie dzisiaj trudno, a która może przynieść pouczające treści człowiekowi ślepo wpatrzonemu w degenerującą go kulturę Zachodu.

Książka jest dostępna na stronie: http://www.czarnaowca.pl/literatura_piekna/kobiety_lazarza,p657417086

Piotr Tomaszewski

a.me.