Mistrz Eckhart. Dzieła wszystkie, t. II, przeł. Wiesław Szymona OP, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Poznań 2013, ss. 224

            Docenić należy, że w przedświątecznym okresie w nasze ręce trafia drugi tom kazań znakomitego i kontrowersyjnego zarazem mistyka średniowiecza. „Mistrz Eckhart. Dzieła wszystkie” – bo o tej książce mowa – stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla rozważań o kondycji moralnej człowieka w zmieniającej się rzeczywistości. Zawiera oryginalne i wartościowe przyczynki rozważań nad wybranymi wyjątkami z Pisma Świętego. Warto podkreślić, że przesłania zamieszczone w kazaniach – pomimo upływu lat – pozostają wciąż aktualne i zaskakują nie tylko profetyzmem, ale przede wszystkim trafnością, celnością diagnoz dążeń, aspiracji, skłonności, dyspozycji ludzkich.

            W kazaniach tych znajdziemy przede wszystkim faktyczną inspirację do refleksji nad granicami ludzkiej mocy i woli. Wielokrotnie ujrzymy grę ścierania się na ziemi pierwiastków boskiego i ludzkiego. To zmyślne traktaty filozoficzne o „człowieku” gwałtownie zderzonym ze swoim „człowieczeństwem”. Poznamy za ich pośrednictwem specyfikę procesów nie tylko dążenia do zjednoczenia z Bogiem, ale w szczególności do – możliwej do osiągnięcia na ziemi – doczesnej doskonałości, które samo w sobie powinno być znaczącym celem ludzkiej egzystencji. Zobaczymy rozmaite oblicza uczynków – dobrych i złych. Tego wszystkiego, co wiedzie ku dobremu i złemu, a w konsekwencji przesądza o jakości życia.

            Wspomniany już dualizm jest częstym wątkiem powracającym w kazaniach Mistrza Eckharta. Pisze on na przykład, że: „Dusza ma dwa oblicza: wyższe ustawicznie się wpatruje w Boga, niższe spogląda nieco ku ziemi i kieruje zmysłami. Wyższe, stanowiące wyższą część duszy, przebywa w wieczności, nie ma nic wspólnego z czasem i ani jego nie zna, ani ciała”. Mistyk podjął się wszakże wyzwania trudnego – pokazania swoim odbiorcom, że istnieje możliwość pogodzenia nieraz sprzecznych lub znacząco różnych elementów egzystencji. Wymaga to od człowieka serii wyrzeczeń, uświadomienia sobie swoich właściwości i słabości, ale przede wszystkim nauczenia się godnego, odpowiedzialnego i refleksyjnego postępowania na co dzień. Ma Mistrz jednak tę świadomość, że tak złożone kompetencje rzadko kiedy bywają wrodzone lub dane człowiekowi raz na zawsze. Pokazuje on zatem jak o nie zabiegać, pielęgnować je i kultywować, aby umożliwiały stawanie się lepszym i zdobywanie kolejnych etapów w zbliżaniu się do Jedynego Boga, a także rozwijaniu swojego prawego człowieczeństwa.

            Mistrz Eckhart potrafi doceniać dzieło stworzenia Dobrego Boga i to samo zaleca swoim słuchaczom. Stara się nie uciekać tylko i wyłącznie do anegdot biblijnych czy cytatów. Schodzi „o piętro niżej” – staje przed człowiekiem i mówi do niego obrazowymi metaforami dnia codziennego. Uświadamia między innymi hierarchię i znacznie wartości, po to, abyśmy byli w stanie dostrzec i docenić „Boskie światło przychodzące z nieba”. Dowodzi różnic pomiędzy różnymi odcieniami miłości, wykazuje istotę prawdziwej cnoty, która nie leży poza możliwościami poznawczymi człowieka. Przykładowo pokazuje na czym polega wyższość miłości sprawiedliwej nad jej innymi typami. To cenne i funkcjonalne spostrzeżenia, o jakich nie wolno zapominać oceniając rzeczywistość i podejmując znaczące dla siebie i innych ludzi kroki.

            Warto przy tym nadmienić, iż w kazaniach znajdziemy serię ciekawych wykładów bazujących na treściwych oraz zasobnych w znaczenia metaforach. Na przykład fascynująca jest opowieść o trzech władzach duszy – poznaniu, władzy gniewnej, czyli wspinającej się oraz woli. Do wgłębienia się w motywy własnego postępowania zmusza z kolei opowieść o szczęśliwości Boga polegającej na trzech rzeczach: wyczerpującym poznaniu samego siebie, wolności dzięki której trwa On (niemożliwy do pojęcia ani nieprzymuszany do niczego przez żadne boskie stworzenie) oraz pełnym zadowoleniu  wynikającym z tego, że wystarcza ON tak sobie samemu, jak wszystkiemu, co stworzył. Równie ciekawe są wykłady o szczęśliwej duszy, wspinaczce człowieka czy mechanizmie działania ludzkich zmysłów. W istocie zmuszają do przemyślenia swoich uczynków…

            Po drugi tom kazań pod tytułem „Mistrz Eckhart. Dzieła wszystkie” powinni sięgnąć wszyscy spragnieni wartościowej i mądrej inspiracji do refleksji nad własnym życiem. Daje on wszakże spojrzenie na to, co dla człowieka i człowieczeństwa przejawia wieczne, konstruktywne znaczenie. To także cenne źródło wiedzy dla tych, którzy pragną utwierdzać się w wierze w Dobrego Boga i Jego stworzenie. Jest to więc godna polecenia i zdecydowanie cenna lektura.

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa W Drodze: http://www.wdrodze.pl/opis,1132,Dziela_wszystkie__tom_2__oprawa_twarda_.html#.UqbhP-KPBTw

Krzysztof Wróblewski

a.me.