Katarzyna Górak-Sosnowska (red.), Queer a islam. Alternatywna seksualność w kulturach muzułmańskich, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot 2012, ss. 304

            Złożoność i zmienność współczesnej rzeczywistości dostarczają interesujących, ale i kontrowersyjnych wątków do dyskusji. Warto znać przedmioty sporów, preferowane linie argumentacyjne i umieć obiektywnie ocenić jakość pojawiających się argumentów, aby być w stanie wypracować własne stanowisko w najważniejszych sprawach. Bez wątpienia książka pod tytułem „Queer a islam. Alternatywna seksualność w kulturach muzułmańskich”, pod redakcją naukową Katarzyny Górak-Sosnowska dostarcza cennych informacji o kulturze queer, o której my Polacy niewiele wiemy, a na temat której chętnie się wypowiadamy, oraz o muzułmańskiej seksualności nienormatywnej, o której wiemy jeszcze mniej, a o której jeszcze chętniej mówimy. Wbrew stereotypowi obecnemu w naszej świadomości – świat islamu nie jest skonstruowany jedynie z mężczyzn i kobiet pełniących role społeczne zdeterminowane przez ich płcie biologiczne. Od wieków istniały w społeczeństwach muzułmańskich historyczne i współczesne formy nieheteronormatywności, co wielu z czytelników zaskoczy i odkryje przed nim przemilczane w zachodnim dyskursie, nieraz z niewiadomych przyczyn, przemilczane kwestie.

            Wszystkie teksty zawarte w tomie odznacza nowatorskość, rzetelność i obiektywność. ich autorzy to wybitni i uznani na świecie specjaliści w swych dziedzinach. Wyniki ich badań utrwalone na łamach tej książki o niebagatelnym znaczeniu na polskim – i nie tylko – rynku wydawniczym, pozwolą skonfrontować dotychczasową wiedzę czytelnika, utrwalaną regularnie przez środki masowego przekazu z faktycznym obrazem nieznanej mu tak naprawdę rzeczywistości społecznej. Kojarzenie świata islamu z nietolerancją i konserwatyzmem, jak uświadamiają autorzy, jest poważnym nadużyciem, ponieważ wręcz przeciwnie, odznacza go nieheteronormatywność.

            Szczególnie interesujący dla zachodniego czytelnika jest obraz ludzi o nieheteronormatywnej płciowości żyjących w świecie islamu i negocjujących swą seksualność ze społecznością, której część stanowią. Zaskakujący z kolei – proces tworzenia islamu gay-friendly. Muzułmańska kultura queer nie jest medialnym spektaklem, lecz rzeczywiście ma miejsce od wielu lat. Już sam tekst Katarzyny Pachniak pod tytułem „Hermafrodyci w średniowiecznym prawie muzułmańskim” czy Joanny Musiatewicz – „Lojalność i liminalność: praktyczne i symboliczne uwarunkowania obecności eunuchów na muzułmańskim Bliskim Wschodzie” rzuca światło na nieznane, lecz fascynujące korzenie tego, co dziś można zaobserwować na ulicach miast.

            Publikacja ta ma przemyślaną konstrukcję. Część pierwsza – o charakterze teoretycznym i historycznym, pod tytułem „Muzułmański queer? Uwarunkowania religijne i historyczne” pozwala dostrzec nieobecne i niewidoczne lesbijki w świecie islamu, specyfikę cielesności w kulturze islamu, przebieg procesu „quuerowania islamu”.  Spostrzeżenia dotyczące kultury, na przykład w artykule zatytułowanym „Zniewieściali mężczyźni i zmaskulinizowane kobiety w świecie arabskim dawniej i dziś”, autorstwa Magdaleny Nowaczek-Walczak, mogą być świetnym źródłem porównań do kultury zachodniej, na przykład do wyników badań przeprowadzonych na gruncie polskim przez toruńskiego socjologa Tomasza Szlendaka.

            Część druga zatytułowana „Współczesne oblicza nieheteronormatywności w kulturach muzułmańskich” jest inspirująca z tego względu, że dostarcza wątków, które mogą z powodzeniem stać się przedmiotem badań współczesnych antropologów kultury. Stanowi pogłębioną analizę współczesnych, poszczególnych społeczności muzułmańskich. Czytelnicy przeczytają między innymi o wierze i androgyniczności w społeczności muzułmańskiej w Indonezji, przekraczaniu granic heteronoramtywności w Malezji, upadłych aniołach – hidźrach, transseksualizmie w Islamskiej Republice Iranu, społecznościach LGBT w Turcji i na Bliskim Wschodzie, gejowskim języku arabskim z Syrii, tajemnym języku, specyfice jordańskiego magazynu „My.Kali”, kobiecych mężczyznach, husańskich ‘yan daudu, zaprzysiężonych dziewicach – virgjinesha w społecznościach bałkańskich, muzułmańskich uchodźcach ze względu na orientację seksualną. Teksty te uświadamiają czytelnikowi, że pomimo to, iż na ich łamach wykorzystano zachodnie kategorie pojęciowe, wiele z nich jest niewystarczających dla opisu złożoności świata islamu. Trudno wszak zaklasyfikować, a tym bardziej zdefiniować i nazwać zjawiska niewystępujące w łonie kultury zachodniej mianem występujących: transseksualizmu, transwestycyzmu.

            Książka pod redakcją Katarzyny Górak-Sosnowskiej, zatytułowana „Queer a islam. Alternatywna seksualność w kulturach muzułmańskich” to bezcenna pozycja wydawnicza nie tylko dlatego, że wypełnia dużą lukę w literaturze poświęconej kulturze queer i światowi islamu, ale przede wszystkim dlatego, że dostarcza zachodniemu czytelnikowi dotąd niedostępnych dla niego informacji. W publikacji jest wszak wszystko to, czego odbiorca nie dowie się z przewodników po tych państwach ani nie pozna z mediów. Po tych wszystkich merytorycznych uwagach na temat zalet związanych z treścią tomu, trzeba dodać, że został on bardzo solidnie i ładnie wydany, jest staranny edytorsko, a układ – przejrzysty, co czyni go przyjemnym w odbiorze. To książka zdecydowanie warta polecenia!

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Smak Słowa: http://sklep.smakslowa.pl/queer-a-islam.html

a.me.