Roberto de Mattei, Sobór Watykański II. Historia dotąd nieopowiedziana, tłum. Sergiusz Orzeszko IBP, red. Teresa Mazur, Arkadiusz Meller, Centrum Kultury i Tradycji Wiedeń 1683, Ząbki 2012, ss. 452

            Na polskim rynku wydawniczym pojawiła się niezwykle aktualna i potrzebna książka autorstwa Roberto de Mattei – włoskiego historyka, specjalisty w zakresie historii chrześcijaństwa i historii Kościoła, pod tytułem „Sobór watykański II. Historia dotąd nieopowiedziana”. Zawiera rzetelne studium prac soboru, zwłaszcza przebiegu obrad oraz wydanych przez niego dokumentów. Uzmysławia jak konieczne jest zrozumienie jego przesłania i znaczenia dla nas – reprezentantów społeczeństwa XXI wieku. Przyjrzenie się z nim z perspektywy czasu, jaki upłynął od tego czasu czyni lekturę ich analiz jeszcze bardziej interesującą. Warto nadmienić, iż dzieło to burzy pewne stereotypy narosłe wokół ekumenicznego, czyli powszechnego Soboru Watykańskiego II, obala mity pieczołowicie uformowane przez środki masowego przekazu, takie jak chociażby ten, że zniósł on łacinę. Pozwala zweryfikować swój jego ogląd. Umożliwia spojrzenie na motywy ich powstania oraz faktyczny stan rzeczy. Dlatego warto przeczytać tę monografię, to jest wsłuchać się w historię, której dotąd nie miał kto opowiedzieć od początku do końca. 

            Autor z wielką precyzją wszak zaprezentował wytyczne i omówił postanowienia soboru. Należy docenić, że z właściwym szacunkiem odniósł się do tych treści. Cenne są także omówienia ich w kontekście ówczesnego tła o charakterze społeczno-polityczno-historycznym. Nie można również nie zwrócić uwagi na bezcenne odwołania do mających wówczas miejsce zakulisowych, lecz posiadających niebagatelne znaczenie, rozmów bądź zdarzeń, w których uczestniczyły osoby oraz – co szczególnie interesujące – pewne grupy bezpośrednio zaangażowane w przebieg obrad soboru. Z tych powodów głos Roberto de Mattei stanowi ważny wkład w dyskusję na temat pojmowania soboru, interpretowania dokumentów w duchu nienaruszalnej ciągłości tradycji Jedynego, Świętego, Powszechnego i Apostolskiego Kościoła.

            Bez wątpienia brakowało do tej pory publikacji poświęconych temu soborowi. Nawet w obliczu nieustannie pojawiających się wątpliwości dotyczących na przykład znaczenia faktu, iż Sobór Watykański II nie promulgował praw czy debat związanych z kwestiami wiary i moralności, które w czasie jego trwania miały miejsce. Trzeba także wspomnieć o dyskusji na temat natury dokumentów i ich sposobu aplikowania w tak zwanym „posoborowiu”, będącej odpowiedzią na brak definicji dogmatycznych. W następstwie natomiast relacja pomiędzy soborem a „posoborowiem” znalazła się w samym centrum debaty hermeneutycznej. Roberto de Mattei dał w tym kontekście spojrzenie na dwie hermeneutyki soborowe, odbiór i wdrażanie soboru. Wykazał istotę sporu, inicjując nowe dyskusje i w sposób niezwykle interesujący przedstawiając główne tezy stanowisk, których reprezentanci opowiadają się za określeniem go mianem: „duszpasterskiego” bądź „doktrynalnego”. Argumentacja zaprezentowana w jej obszarze stanowi godny przemyślenia oraz polemiki wątek.

            Dalej Roberto de Mattei skupił się na omówieniu specyfiki Kościoła w epoce Piusa XII. Szczególnie cenne są uwagi związane z istotą „reformy” modernistycznej Kościoła, ponieważ umożliwia dostrzeżenie pewnych niuansów, o które ciężko w innych, nieraz zawierających głównie lakoniczne wzmianki, opracowaniach dotykających wyżej wskazanego zagadnienia. Następnie autor zasygnalizował, że śmierć Piusa XII mogła stanowić koniec jednej epoki i początek nowej, wyznaczył również przy tym ciężką, ale pełną interesujących przystanków drogę ku soborowi.

            Przemyślaną decyzją, która świetnie uzmysławia odbiorcy zmiany zachodzące w Kościele i kierunek myśli obecnej podczas soboru jest podział jego treści na sesje. I tak oto z osobna omówił Roberto de Mattei: sesję pierwszą (1962 r.), sesję drugą (1963 r.), sesję trzecią (1964 r.), sesję czwartą (1965 r.) i scharakteryzował pewien ważny w naszych dziejach okres, a mianowicie epokę soboru, którą usytuował w okresie 1965-1978. Taki podział uzmysławia również istniejące w różnych latach różne priorytety, zmianę bądź utrwalanie hierarchii wartości, treść toczących się polemik i charakter inicjatyw. To pasjonująca wędrówka po zakamarkach soboru.

            Książka Roberto de Mattei pod tytułem „Sobór Watykański II. Historia dotąd nieopowiedziana” to pozycja obowiązkowa dla osób zainteresowanych historią chrześcijaństwa, a w szczególności ważnym w jej toku wydarzeniem, to znaczy Soborem Watykańskim II. Bardzo dobrze oddaje wszak ona nie tylko klimat tamtego okresu, ale i uświadamia odbiorcy jak bardzo ważny, a słabo dotychczas poznany i pojęty był ten sobór. To dzieło zdecydowanie wartościowe i godne polecenia.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Centrum Kultury i Tradycji Wiedeń 1683: http://www.libriselecti.pl/pl/p/Roberto-de-Mattei-SOBOR-WATYKANSKI-II.-Historia-dotad-nieopowiedziana./849

a.me.