1.      Reżim demokratyczny a wolność przekonań

            Pluralizm wizji kształtowania otaczającej nas rzeczywistości (determinujących wyznawany światopogląd), jest jedną z najważniejszych cech, które miałyby być uwarunkowane przez reżim demokratyczny. Przemiany ustrojowe, które zaszły w Polsce na przełomie lat 80. i 90. XX wieku, położyły kres narzuconemu siłą po zakończeniu II wojny światowej ustrojowi komunistycznemu[1]. Polska Rzeczpospolita Ludowa odeszła do lamusa historii[2]. Dominującym, w dyskursie publicznym przekonaniem, było twierdzenie, że III RP, oparta na wzorcach ustrojowych zaimplementowanych z krajów Europu Zachodniej, z tzw. kręgu euroatlantyckiego, będzie państwem, które w najwyższej mierze starało się będzie dbać o wolności[3], których społeczeństwo polskie pozbawione było przez blisko pół wieku, a które, mając na uwadze także historię państwowości polskiej, bywały także w poprzednich wiekach na trwałe Polakom odbierane. Wolność w zakresie artykulacji wyznawanego światopoglądu, możliwości partycypacji we współczesnej formie greckiej agory, miała stać się prawem, które zagwarantowane zostanie w sposób bezwzględnym obywatelom RP[4].

            Naczelną przyczyną, która sprawiła, że podjęcie niniejszych rozważań wydaje się konieczne, stał się zauważalny w ostatnich latach trend, polegający na wykluczaniu poza nawias debaty publicznej określonego rodzaju środowisk. Napiętnowanie ich nastąpiło na podstawie nadanych im etykiet, najczęściej zogniskowanych wokół pojęcia „faszyzm”. Źródłem takiego stanu rzeczy stała się arbitralna decyzja elit, które mają dominujący wpływ na przekaz kierowany do opinii. Niezwykle interesującą poznawczo wydaje się być kwestia wpływu na ów proces poprawności politycznej[5] – pojęcia na trwale zaimplementowanego do demoliberalnej rzeczywistości, jednakże objętego swoistym tabu w przypadku prób negowania jego znaczenia bądź roli, jaką odgrywa w procesie rozszerzania spektrum wolności. Debata tocząca się w przededniu „Marszu Niepodległości”, który przeszedł 11 listopada 2011 roku ulicami Warszawy, stanie się przyczynkiem do analizy wpływu poprawności politycznej na możliwości artykulacji światopoglądu przez środowiska narodowe organizujące ów marsz.

            Konflikt, który wytworzył się wokół wydarzeń związanych z obchodami święta niepodległości w Polsce, bywa nazywany sporem pomiędzy reprezentantami „lewicy” i „prawicy”[6]. Wydaje się jednak, że jego natura jest zdecydowanie bardziej złożona, a wyjaśnieniem zupełnie innego odbioru rzeczywistości, nie może stać się jedynie posiadanie z natury odmiennych przekonań w zakresie pożądanej formy zorganizowania rzeczywistości społeczno-politycznej[7]. Sama natura systemu, w którym przyszło koegzystować owym grupom wydaje się nie mniej ważną determinantą, mającą bardzo znaczący wpływ na możliwości artykulacyjne[8].

2.      Rola poprawności politycznej w otaczającej nas rzeczywistości

            Poprawność polityczna zdaje się jawić jako paradygmat dominujący w dyskursie publicznym demoliberalnego świata. Wszelkiego rodzaju odstępstwa od norm wynikających wprost z tego, są sankcjonowane przede wszystkim na dwóch płaszczyznach. Pierwszą z nich jest płaszczyzna prawna, a drugą płaszczyzna polityczno-społeczna. Zdawać by się mogło, iż naturalnym zjawiskiem, do którego dochodzić winno w ustrojach zorganizowanych na zasadach demokratycznych, jest konfrontacja różnego rodzaju poglądów, częstokroć zupełnie odmiennych, odnoszących się do sposobu zorganizowania rzeczywistości społeczno-politycznej. Zauważalnym jest jednak, na Zachodzie już od dziesięcioleci, a w Polsce ze zdwojoną siłą współcześnie, iż demokracja, głównie poprzez mechanizmy wynikające z przyjęcia optyki poprawności politycznej, wbudowany ma w siebie mechanizm wyłączania z debaty publicznej (dyskursu społeczno-politycznego) określonych grup osób, środowisk, które zostają uznane za szkodliwe dla podstaw ustroju, szkodliwe dla systemu politycznego, w końcu szkodliwe dla samej społeczności. Trafnie wskazuje Kazimierz Tarchalski stwierdzając, że: ideologia definiująca dzisiejszą poprawność polityczną czerpie, w znacznej mierze, ze skarbnicy zachodniego liberalizmu obyczajowego. Jego wiodące elementy to ideologia multikulturalizmu i krańcowej tolerancji. Jednak, w rzeczywistości, polityczna poprawność okazuje się być wrogiem wolności i tolerancji, ponieważ sama wykracza przeciwko wolności słowa, przeciw komunikowaniu własnych przekonań[9].

            Obserwując debatę, tocząca się przede wszystkim w polskich mediach, wokół „Marszu Niepodległości” 2011 trudno było oprzeć się wrażeniu, iż sytuacja bazowa, która stała u podstaw powstawania doktryny poprawności politycznej, uległa diametralnemu odwróceniu[10]. Grupy, którym, w związku z implementacją mechanizmów poprawności politycznej do życia publicznego, miałaby być dana szansą na równowagę sił, równość traktowania, stają się grupami na tyle wpływowymi, iż nie bez dania racji można mówić o „nowej dominacji” tylko inaczej zwektorowanej. Jak pisze profesor Szahaj: rzeczywiście przeradza się ona czasami [poprawność polityczna – przyp. aut.] w zabieg mający na celu nie tyle zapewnienie wstępnej równości traktowania, lecz raczej wpojenie przekonania, że to, co kiedyś uważano za niższe i gorsze, jest w istocie swojej i w sposób naturalny wyższe czy lepsze[11]. W sposób oczywisty rodzi do na wielu polach sytuacje z gruntu absurdalną, w której niemożność wykonywania danych funkcji, nieumiejętność czy też brak predyspozycji do wykonywania określonych działań, staje się największym atutem, wartością samą w sobie. Taki stan rzeczy czyni oczywiście szkody zarówno w sferze społecznej, jak także na gruncie indywidualnego wyniesienia na piedestał jednostki, która bynajmniej w tej czy innej kategorii na laur nie zasługuje[12].

            William S. Lind odnosząc się do zjawiska poprawności politycznej i roli jaką owo odgrywa w rzeczywistości amerykańskiej u progu XXI wieku wskazywał, że USA stają się krajem silnie zideologizowanym, państwem, które pomimo zagwarantowanych konstytucyjnie wolności staje się areną działań władzy państwowej, zmierzającej do zaimplementowania obywatelom ogólnie obowiązującej, państwowej ideologii[13]. Odnosił się negatywnie do kwestii wcielanej w życie idei hate crimes[14], która skutkowała skazywaniem na kary więzienia osób, które reprezentowały określony rodzaj poglądów politycznych, które nie mieściły się w obowiązującym kanonie[15]. Postrzegał proces rozszerzania owej kategorii, następujący w związku z implementacją elementów poprawności politycznej do norm prawnych, jako niebezpieczny zarówno dla konstytuującej tożsamość amerykańską wolności, jak także dla całości kultury owego kraju[16].

            W dyskursie publicznym, który dominuje w Polsce, najczęściej przedstawianymi przykładami łamania praw i wolności jednostki, są przypadki obserwowane w Rosji, na Białorusi czy w innych reżimach o charakterze autorytarnym czy quasi-autorytarnym. Niezauważalnym tudzież w żaden sposób nieeksponowanym wydaje się fakt, że system, który został wprowadzony w życie w Polsce po roku 1989 ma także wbudowany w siebie mechanizm antywolnościowy. Paradoksalnym jest fakt, że próba rozszerzania katalogu wolności na coraz szerszą grupę osób, staje się podstawą „antytolerancji”, podstawą ograniczania wolności osób, które uważane są za nieodpowiadające utrwalanym i dominującym we współczesnej kulturze trendom.

3.      Argumentum ad Hitlerum jako najważniejszy element dyskursu medialnego wokół Marszu Niepodległości 2011

            Przyjrzyjmy się jednakże szerzej dyskusji (debacie), która toczyła się w związku z „Marszem Niepodległości”. Organizatorami tegoż są przede wszystkim środowiska narodowe[17]. Dwiema organizacjami, które ów przemarsz firmują są MW – Młodzież Wszechpolska[18] i ONR – Obóz Narodowo-Radykalny[19]. Dla środowisk przeciwstawnym marszowi – przede wszystkim rekrutujących się z organizacji, stronnictw lewicowych – organizatorzy marszu, jak również gros z uczestniczących w nim osób, reprezentują środowiska faszystowskie tudzież neofaszystowskie, nacjonalistyczne, rasistowskie[20]. Z roku na rok, coraz bardziej zinstytucjonalizowaną formę przybierają zrzeszenia przeciwników marszu – w tym roku większość z instytucji przeciwstawiających się tej idei działała pod egidą „Porozumienia 11 Listopada”[21]. Na stronie internetowej tejże organizacji znaleźć można było m.in. odezwę, która głosiła, że: Co roku, 11 listopada, nacjonaliści i neofaszyści organizują swoje marsze ulicami Warszawy. Od            zeszłego roku próbują to czynić pod hasłem Marszu Niepodległości. Z ważnym świętem odzyskania      niepodległości nie ma to jednak nic wspólnego, a organizatorzy, ONR i Młodzież Wszechpolska           wykorzystują marsz do szerzenia postaw rasistowskich, ksenofobicznych, autorytarnych[22].

       W podobnym tonie odnosiła się do środowisk biorących udział w marszu „Gazeta Wyborcza”, jak także „Krytyka Polityczna”. Osobą firmującą akcję protestacyjną w stosunku do marszu był przede wszystkim redaktor „Gazety Wyborczej” Seweryn Blumsztajn, który niejednokrotnie wyrażał się w odniesieniu do organizacji narodowych – współorganizatorów marszu – w słowach bynajmniej nieodznaczających się najwyższą dozą „poprawności politycznej”. Wskazywał on chociażby w 2010 roku, że: W mieście, w którym faszyści zorganizowali największe getto w Europie, gdzie zginęło lub skąd            wysłano na śmierć pół miliona Żydów; w mieście, w którym faszyści zabili 200 tys. Polaków w czasie Powstania, a ostatecznie miasto doszczętnie spalili. W takim mieście maszerują ludzie odwołujący się do faszystowskiej ideologii. Kpią ze wszystkich, którzy uważają się za patriotów, powołując się na rocznicę odzyskania niepodległości. To ma być prawdziwie polskie faszystowskie święto[23].

               W związku z dominującym przede wszystkim na łamach „Gazety Wyborczej” trendem przeciwstawiania się idei „Marszu Niepodległości” 2011 głos zabierali m.in. Wojciech Karpieszuk[24], Piotr Machajski[25], Krzysztof Pacewicz[26], Piotr Pacewicz[27], Iwona Szpala[28], Aleksandra Szyłło[29] czy Grzegorz Szymanik[30]. Oskarżenia, które formułowane były przez redaktorów najpoczytniejszego dziennika prasowego w Polsce odnosiły się do organizatorów marszu, jak również osób go popierających w sposób zbieżny z linią nakreśloną przez Seweryna Blumsztajna, „Porozumienie 11 Listopada” czy środowisko „Krytyki Politycznej”.

            Oskarżenia formułowane przez owe środowiska, są oskarżeniami bardzo wysokiej wagi, silnie nacechowanymi, jasno wskazującymi na klasyfikację, której w stosunku do środowisk narodowych się dokonuje. Emanację sprzeciwu wyrażanego na łamach „Gazety Wyborczej” czy „Krytyki Politycznej” odnajdujemy w wiecu „Kolorowa Niepodległa” – oficjalnej kontrmanifestacji środowisk przeciwstawiających się przejściu ulicami Warszawy „Marszu Niepodległości”. Eskalacja napięcia, do której dochodzi pomiędzy przeciwnikami ideologicznymi, a której unaocznieniem były wydarzenia mające miejsce na ulicach Warszawy w dniu święta niepodległości, nie jest niczym nowym i nie wydaje się być nader zaskakująca. Organizowanie kontrmanifestacji, które mają się przeciwstawiać działaniom podejmowanym przez określone grupy, także wpisuje się w przyjętą przez reżim demokratyczny formę artykulacji stosunku, który mają dane stronnictwa do innych.

            Problemem, który wydaje się być najważniejszym jest kwestia przekazu, który kierowany jest przez przeciwników środowisk narodowych do opinii publicznej, a raczej jakości tegoż. W stosunku do organizatorów marszu i osób, które w nim uczestniczą najczęściej stosowanym stwierdzeniem jest teza, iż mają one powiązania z faszyzmem. W polskim dyskursie publicznym wydaje się, iż słowo to stało się tożsame z najbardziej skrajną formą prawicy, w tym ujęciu – totalitarną, mającą podłoża rasistowskie. Należy jednak, zanim przejdzie się do analizy kryteriów, które mogłyby pozwalać na przeciwdziałanie rozprzestrzeniania się określonych form ideologii w przestrzeni publicznej, trzeba odpowiedzieć na pytanie o definicję faszyzmu, o nieodłączne komponenty tejże ideologii[31]. Nieodzownym wydaje się w tym miejscu posłużenie się definicją zaprezentowaną przez Jacka Bartyzela, który stwierdza, że: faszyzm: w sensie ścisłym to ruch polityczny, doktryna oraz system ustrojowy panujący we Włoszech 1922-1943, a także na obszarze formalnej jurysdykcji Włoskiej Republiki Społecznej (potocznie Republica di Salo) 1943-1945; w sensie szerokim: ruchy polit., doktryny i systemy w innych krajach, wzorujące się, nawiązujące lub w różnym stopniu zbliżone do faszyzmu włoskiego, będące, podobnie jak on połączeniem pierwiastków syndykalizmu, socjalizmu i nacjonalizmu, niejednokrotnie jednak różniące się pod wieloma względami, i od niego, i pomiędzy sobą, a w zależności od tych różnic zbliżające się już to do prawicowego autorytaryzmu, już to do lewicowego populizmu, nadto zarazem antyliberalne i antykomunistyczne; przypadkiem granicznym, lub w innych interpretacjach – szczytową i skondensowaną we właściwych faszyzmowi znamionach, albo skrajną i zwyrodniałą jego postacią był niemiecki narodowy socjalizm (nazizm) oraz oparty na jego ideologii system państwowy hitlerowskiej III Rzeszy 1933-1945[32]. Jednocześnie, jako kolejną z możliwych definicji faszyzmu Bartyzel przedstawia, najbardziej interesujący z punktu widzenia niniejszych rozważań pogląd, że: w zastosowaniach propagandowych – skrajnie pejoratywny i nasycony negatywnymi emocjami, pochodzący od zabiegu utożsamieniu sensu i zakresu pojęcia faszyzm z rasistowską ideologią i ze zbrodniczymi praktykami hitleryzmu – epitet służący reprezentantom tzw. antyfaszyzmu do desygnowania „wroga publicznego”, a konsekwencji do jego moralnego poniżania i kryminalizacji; w tym kontekście „faszyzmem” może być – w zależności od interesów ideologicznych i politycznych danego „antyfaszyzmu” – każdy pogląd i każde działanie sprzeczne z ideologią i systemem komunistycznym albo z ideologią i systemem demoliberalnym[33].