Republika Środkowoafrykańska to dawna kolonia francuska, która uzyskała niepodległość w 1960 r. Stolicą jest Bangui/Bangi i to właśnie w tym mieście wynegocjowano szczegóły wspomnianego traktatu. W pracach nad porozumieniem brała udział strona rządowa oraz 10 różnych formacji zbrojnych. Sam traktat uważany jest za sukces obecnie urzędującej Pani premier Catherine Samba-Panzy, której pozycja polityczna w analizowanym kraju nie jest najmocniejsza.
Jak możemy przeczytać w wynegocjowanym porozumieniu: „Bojownicy z wszystkich grup zbrojnych zaakceptowali i zobowiązali się do wprowadzenia w życie zapisu o ostatecznym kresie konfliktów zbrojnych w Republice Środkowoafrykańskiej”. Kluczem do przyszłego pokoju mają być cztery procesy: rozbrojenie, demobilizacja, reintegracja oraz repatriacja. Przyjęto ponadto, że do wypełnienia postanowień traktatu Organizacja Narodów Zjednoczonych wyśle 10 tysięcy żołnierzy w ramach misji pokojowej. Dotychczasowe siły Francji oraz Unii Europejskiej mają zostać wycofane. Strony konfliktu zadeklarowały również uwolnienia wszystkich dzieci-żołnierzy oraz małoletnich obywateli, którzy byli traktowani jak niewolnicy seksualni albo pracownicy przymusowi. W przypadku zbrodni wojennych, ma powstać specjalny sąd karny – amnestia została całkowicie odrzucona. Ponadto ma powstać specjalna komisja, która zbada działania Armii Bożego Oporu (Lord’s Resistance Army LRA), skupiająca swoje działania przeciwko rządowi Ugandy, lecz funkcjonująca również na obszarze Republiki Środkowoafrykańskiej w celu destabilizacji sytuacji tego kraju. Ustalono ponadto, że wybory powszechne mają się odbyć jeszcze w obecnym 2015 r.
Sytuacja w Republice Środkowoafrykańskiej uległa zdecydowanemu zaostrzeniu pod koniec 2012 r. Dotychczas skłócone muzułmańskie środowiska polityczne, luźno zrzeszyły się w koalicji o nazwie „Seleka”, a na jej czele stanął Michel Djotodia – podstawą tej koalicji były organizacje: Convention des Patriotes pour la Justice et la Paix (CPJP), l’Union des Forces Démocratiques pour le Rassemblement (UFDR), le Front Démocratique du Peuple Centrafricain (FDPC), la Convention Patriotique du Salut du Kodro CPSK. Należy zauważyć, że w analizowanym państwie większość to chrześcijanie (około 50%) a muzułmanie to tylko 15% – natomiast 35% obywateli kultywuje tradycyjne wierzenia. Rebelianci z organizacji Seleka zdobyli stolicę a Djotodia ogłosił się prezydentem. Zrezygnował ze stanowiska w styczniu 2014 r. na skutek międzynarodowych presji. Dotychczasowy prezydent François Bozizé, który przejął władzę poprzez wojskowy zamach stanu w 2003 r., został zmuszony do ucieczki, do Demokratycznej Republiki Kongo. Według danych za lipiec 2014 r. liczbę ludności szacuje się na 5 227 959 – CIA World Factbook. Należy zauważyć, że Seleka nie propaguje religijnego fundamentalizmu, mimo że reprezentuje interesy muzułman.
Informacje na temat chrześcijańskiej milicji są niezwykle skromne, dlatego oprę się na analizie portalu Terrorism Research & Analysis Consortium TRAC. Formacja anti-Balaka to ogólny termin na różne grupy straży obywatelskiej, które powstały z związku ze wzrostem pozycji organizacji Seleka – mają je popierać zarówno chrześcijanie jak i wyznawcy tradycyjnych wierzeń. Przyjmuje się, że anti-Balaka powstała w sierpniu 2013 r., a głównymi członkami są młodzi obywatele najczęściej bez wykształcenia oraz byli żołnierze służący w czasach prezydentury Bozizé. Obok lokalnie tworzonych formacji samoobrony w skład anti-Balaka ma wchodzić głównie Association of Central African Farmers ACP, który uznaje się za ruch ludowy skierowany przeciwko Seleka oraz Front for the Return to the Constitutional Order in Central Africa FROCCA, formacja milicyjna skupiająca byłych żołnierzy. Siła obliczana jest na 72 000 członków. Balaka w języku sango znaczy „maczeta”. Wg TRAC anti-Balaka ma znaczyć „niezwyciężony”, choć można spotkać się z tłumaczeniem „anty-maczeta” w odniesieniu do rebeliantów z Seleka, którzy często uzbrojeni są właśnie w maczety.
Krystian Chołaszczyński
Źródło: S. Lamba, Central African Republic militias agree to disarmament deal, 10 maj 2015, http://www.reuters.com/article/2015/05/10/us-centralafrica-politics-idUSKBN0NV0U020150510, [dostęp dn. 12.05.2015]; C. N. Chonghaile, Central African Republic militias poised to sign disarmament agrement, 8 maj 2015, http://www.theguardian.com/global-development/2015/may/08/central-african-republic-militias-disarmament-agreement-undp, [dostęp dn. 12.05.2015]; J.-L. Gondamoyen, Central African Republic Peace Forum Recommends Elections Delay, 11 maj 2015, http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-05-11/central-african-republic-peace-forum-recommends-elections-delay, [dostęp dn. 12.05.2015]; Central African Republic: armed groups agree to release child soldiers, says UNICEF, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=50771#.VVJjyvDv1MA, [dostęp dn. 12.05.2015].
