Frank Dikötter, Wielki głód. Tragiczne skutki polityki Mao 1958-1962, tłum. Barbara Gadomska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013, ss. 544

            Miłośników serii wydawniczej „Historia/Historie” Wydawnictwa Czarne z pewnością zainteresuje nowa, wielokrotnie na świecie nagradzana książka autorstwa Franka Diköttera – historyka, pisarza – pod tytułem „Wielki głód. Tragiczne skutki polityki Mao 1958-1962”. To zapierająca dech w piersiach, a zarazem przerażająca opowieść o brutalnym świecie mającym być swojego czasu realizacją wizji szaleńca (?). Daje świeże spojrzenie – dzięki temu, że została oparta na najnowszych wynikach badań – na klęskę głodu w Chinach, która stanowiła gorzki owoc bezwzględnych działań Mao Zedonga. Zaskoczy ona tych, którym wydawało się, że przeczytali i wiedzą na ten temat wszystko.

            Przede wszystkim na uznanie ze strony czytelnika zasługuje przyjęta perspektywa. Mianowicie autor zdecydował się na uwzględnienie dwóch ujęć, które dotąd były stosowane w literaturze przedmiotu wyłącznie oddzielnie. Zestawia wydarzenia, jakie miały miejsce na korytarzach Zhongnanhai z doświadczeniami i codziennością zwykłych ludzi. Efekt jest zdumiewający oraz fascynujący!

            Z objaśnień o charakterze przyczynowo-skutkowym czytelnik dowie się między innymi dlaczego w ogóle doszło do „Wielkiego Skoku Naprzód”, zyska wgląd w proces decyzyjny Mao, pojmie na czym polegały punkty zwrotne jego polityki oraz ujrzy zasięg ich oddziaływania, pozna skalę destrukcji w różnych sferach życia. Dzięki temu dostrzeże specyfikę momentu dziejowego.

            Okres, na którego omówieniu skoncentrował się Frank Dikötter to czas wielkiego koszmaru Chińczyków, innymi słowy – czas realizacji „Wielkiego Skoku Naprzód”. balansowania pomiędzy tym, co wyobrażone a realnym bytem. Narrator umożliwia zrozumienie problematyki, jaka go uwarunkowała. Warto także wspomnieć, że lata 1958-1962 korzyć się będą czytelnikowi z absurdalnym pościgiem Wielkiej Brytanii, dążeniem do realizacji nieosiągalnych – nawet mimo posiadanych zasobów – celów i eksploatacją człowieka.

            Czytając tę książkę trzeba się pochylić nad cierpieniem ludzkim w imię urzeczywistnienia konceptu jednostki. Frank Dikötter dodaje: „Obraz, który wyłania się z tych ogromnych zbiorów szczegółowych dokumentów, każe nam zmienić nasze dotychczasowe oceny Wielkiego Skoku”. W jakiej mierze? W jakim kierunku? Dlaczego? Czego nie wiedzieliśmy? Odpowiedzi na te i wiele innych – równie intrygujących pytań – czytelnik znajdzie na kartach publikacji.

            Nowe dokumenty, ujawnione i przedstawione przez autora, rzucają nieco więcej światła na pewne aspekty chińskiej polityki oraz ważnych jej konsekwencji dla najnowszej historii powszechnej. Raport z badań – w przeciwieństwie do wielu książek historycznych – nie jest pełny suchych faktów. Wszystkie one zostały przedstawione barwnie i żywo, dzięki czemu czyta się tę książkę niczym trzymający w napięciu kryminał – tyle, że ani jego bohaterowie, ani treść wydarzeń nie są elementami fikcji. To, co opisał autor faktycznie miało miejsce.

            Frank Dikötter dokonał weryfikacji pewnych faktów i liczb, które dotąd należały do sfery mniemań badaczy, podlegały oszacowaniu. I tak oto zwraca autor uwagę na prawdziwą liczbę ofiar śmiertelnych – jednakże dowodząc jej, napotyka u źródeł o wiele ważniejsze z perspektywy współczesnego czytelnika fakty. Jakie? Warto samemu się o tym przekonać.

            Autor demitologizuje Wielki Skok i sylwetkę Mao. Obnaża motywy powstania określonych skojarzeń w sferze pojęcia na przykład „głodu”, „wielkiego głodu”, masowych morderstw, tortur i sądów, przyczynków śmierci. Ukazuje społeczne, gospodarcze, technologiczne, kulturowe efekty wprowadzania kolejnych rozwiązań o charakterze politycznym. Daje spojrzenie na atrakcyjność wizji obiecywanej obfitości oraz konsekwencje jest upowszechnienia w chińskim społeczeństwie. Pokazuje na czym polegała specyfika poszukiwania wyjścia z kryzysu. Umożliwia pojęcie nieudolności, słabości oraz istoty znamiennych mechanizmów towarzyszącej minionej próbie przeskoczenia w komunizm, której skutkiem było zaprzepaszczenie ogromnych szans.    

            Franka Diköttera książka pod tytułem „Wielki głód. Tragiczne skutki polityki Mao 1958-1962” daje spojrzenie na Chiny Mao, o jakich dotąd mieliśmy jedynie mgliste pojęcie. Odsłania to, co wymagało odsłonięcia przed oczyma światowej opinii publicznej. To publikacja warta polecenia wszystkim dążącym do uzyskania pełnego oglądu rzeczywistości.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Czarne: http://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/wielki-glod