Zbigniew Landowski, Sufizm. Podstawowe informacje, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2010, ss. 300

Zbigniew Landowski – islamista, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, autor kilku książek na temat islamu i świata arabskiego, tłumacz, badacz koncentrujący swoje zainteresowania naukowe na kulturze islamu w Azji Środkowej oraz dramacie arabskim – w swej monografii pod tytułem „Sufizm. Podstawowe informacje” skupia uwagę na sufizmie często mylnie sprowadzanym do tego, co w rozumieniu potocznym określa się mianem muzułmańskiego mistycyzmu. Daje czytelnikowi spojrzenie na wewnętrzny wymiar islamu, którego nie znamy, a wiemy o nim tyle, ile dowiedzieliśmy się z nieraz wypaczonych przekazów medialnych.

Autor w sposób jasny, klarowny, przejrzysty, przemyślany, uporządkowany – i co szczególnie ważne dla zachodniego czytelnika – przystępny, prezentuje na łamach książki sufizm pojęty jako niejednorodny nurt idei, prądów, nauk, rytuałów, który w pewnym stopniu uwarunkował cywilizację islamską. Trudno przecenić ciekawą perspektywę, jaką zaproponował Zbigniew Landowski w odniesieniu do wykorzystania sufizmu. Otóż wskazał na potrzebę ujmowania go jako filozofii, techniki realizacji czy samorealizacji. Ze wskazanego punktu widzenia pozostaje on tworem wciąż żywym i trudnym do przecenienia – zwłaszcza poza tradycyjną ekumeną islamu.

Cenne jest to, że książka pozwala zrozumieć nie tylko istotę prądu filozoficzno-intelektualnego – sufizmu, ale jego historię (choć nie oznacza to, że sufizm stanowi zjawisko historyczne). Wynika to z widocznego dążenia do ukazania pełnego obrazu: dziejów, doktryny, postaci, najważniejszych przedstawicieli, inspiracji, konsekwencji, innymi słowy tego, co na ukształtowanie sufizmu wpłynęło w znaczącym stopniu. Autor nie pomija jednak trudnych zagadnień w odniesieniu, do których w literaturze przedmiotu brakuje konsensusu czy pytań na jakie nie ma jednoznacznych odpowiedzi. To znaczy na przykład z ogromną precyzją omawia – i przytacza odmienne od własnych poglądy czy opinie – poszczególne nurty oraz odłamy sufizmu – ich podział, klasyfikacje oraz wyjaśnienie cech różnicujących w łonie jednego ujęcia.

Warto zauważyć, że autor nie stosuje bezrefleksyjnej narracji, lecz podkreśla najważniejsze wątki, dąży do systematyzacji informacji, ukazuje cechy wspólne i dystynktywne opisywanych zjawisk czy procesów. Zaproponowane przez niego definicje, a także typologie są wyczerpujące, co w dużej mierze wynika z Zbigniewa Landowskiego doskonałej znajomości literatury przedmiotu, a ściślej umiejętnego z niej korzystania, w postaci licznych odwołań do światowych opracowań. Ciekawe są uwagi na temat: bractw i dróg (tarik) sufickich, ruchów, nurtów mistycyzmu muzułmańskiego i wyznań synkretycznych odwołujących się do sufizmu. Autor nie pomija zjawiska określanego jako neosufizm, lecz daje spojrzenie na jego różne – wszystkie niesłychanie fascynujące, zwłaszcza człowieka Zachodu – oblicza.

Ciekawą, autorską propozycją jest autora poszukiwanie sufizmu także na Zachodzie, gdzie zyskuje on miano jednego z dostępnych oraz możliwych sposobów wyznawania oraz praktykowania islamu, religii, sposobu bycia ludzi w pewnym sensie zagubionych we współczesnym świecie, pełnym niejednoznacznych i niezwykle skomplikowanych rozwiązań. Z pewnością jako nowatorskie należy uznać podejście do kobiet w ruchach mistycznych, które odegrały niebagatelną rolę w sufizmie. Warto pod tym względem prześledzić panoramę dziejów sufizmu wraz z jej niekwestionowanym znawcą – autorem monografii.

Książka autorstwa Zbigniewa Landowskiego pod tytułem „Sufizm. Podstawowe informacje” spełni oczekiwania najbardziej wybrednego czytelnika, który chce wiedzieć więcej na temat sufizmu. Stanowi wszak świetne wprowadzenie do poznania go dla osób dopiero rozpoczynających z nim przygodę, natomiast dla pozostałych czytelników może mieć ona walor porządkujący, z uwagi na syntetyczny charakter – co uznać trzeba za walor prezentowanej monografii. To dzieło warte polecenia wszystkim odbiorcom, którzy nie chcą, by islam skrywał przed nimi tajemnice.

Krzysztof Wróblewski 

Książka dostępna na stronie Wydawnictwa Trio: http://wydawnictwotrio.pl/index.php?Tytul010=333&Podstrona=0

a.me.