Były prezydent Czadu stanął przed sądem

Były przywódca tego afrykańskiego państwa jest oskarżony o to, że podczas jego rządów w latach osiemdziesiątych XX w., właśnie z jego polecenia miało zginąć co najmniej 40 000 obywateli. Sam Habré wszystkim oskarżeniom zaprzecza.

Ostatnie postępowanie w tymże procesie miało miejsce w lipcu 2015 r. Wtedy oskarżony odmówił współpracy ze składem sędziowskim oraz ze swoimi prawnikami. Proces odbywa się w stolicy Senegalu, Dakarze i jest to pierwszy przypadek, kiedy to były przywódca jednego z afrykańskich państw jest sądzony w innym kraju z tego samego kontynentu. Przyczyną czasowego odroczenia procesu były zastrzeżenia co do składu sędziowskiego i jego rzetelności. Sam Habré nie uznaje jurysdykcji senegalskiego wymiaru sprawiedliwości Również wyznaczeni prawnicy mają skarżyć się, że nie mogą liczyć na żadną współpracę ze strony oskarżonego. Sąd będzie musiał zdecydować, czy w przypadku dalszych problemów odroczyć znowu rozprawę, czy procedować wbrew pozycji Habré.

W 1992 r. działała Komisja Prawdy Czadu (Chadian truth commission), która potwierdziła, że co najmniej 40 000 obywateli zginęło lub zaginęło w czasie rządów prezydenta Habré. W 2005 r. sąd w Belgii wydał nakaz aresztowania powołując się na powszechną jurysdykcję w przypadku zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości. W tym samym czasie podobny wniosek wydał Senegal, który skierował do Unii Afrykańskiej. Ta zaś przyznała właśnie Senegalowi prawo do osądzenia Habré „w imieniu Afryki”.

Prezydent Hissène Habré przewodził Czadowi w latach 1982-1990, kiedy to został obalony. Do historii przeszła szczególnie polityczna formacja policyjna o nazwie Documentation and Security Directorate. Oprócz przypadków zabójstw i zaginięć wyliczono, że blisko 200 000 obywateli było z różnych przyczyn torturowanych.

W 1982 r. Habré przejął władzę siłą po Goukoni Oueddei, byłym towarzyszu broni. Pojawiają się sugestie, że za zamachem stanu stał amerykański wywiad, a reżim Habré miał być przeciwwagą dla Muammara Kadafiego i rosnącej pozycji Libii w regionie. Poza tym, pomiędzy Libią a Czadem istniał graniczny konflikt terytorialny o tak zwaną strefę Aozou. Z pomocą Stanów Zjednoczonych i Francji, Habré wygrał w tym konflikcie zbrojnym. Jednakże pierwszy raz świat usłyszał o oskarżonym czadyjskim przywódcy w 1974 r. kiedy to jego formacja zbrojna porwała trzech Europejczyków i zażądał za nich okupu. Nie przeszkodziło to w karierze Habré i uzyskaniu poparcia Francji, gdzie w młodości studiował. Były prezydent Czadu urodził się w 1942 r. i jest członkiem ludu Toubou.

Według Amnesty International najczęstszą formą tortur były wstrząsy elektryczne, duszenie, przypalanie papierosem oraz gaz pieprzowy. Miały zdarzać się przypadki, że rura wydechowa samochodu była umieszczana w ustach ofiary. Najsłynniejszym więzieniem było Piscine stworzone z przerobionego basenu. Część więźniów miała być torturowana w pałacu prezydenckim. Według wspomnianej organizacji, w pewnych momentach prezydentury Habré, różne wspólnoty etniczne były poddawane pewnym formom przemocy: w 1984 r. był to lud Sara, w 1987 r. Hadjerai/Hadjarai a w latach 1989-90 Arabowie i Zaghawa. Właśnie z ludu Zaghawa wywodzi się Idriss Deby, który obalił oskarżonego o zbrodnie prezydenta i przewodzi Czadem do dnia dzisiejszego. Na wygnaniu Habré związał się z muzułmańską sektą o nazwie Tijaniyya.

Początkowo Senegal odmawiał przekazania byłego czadyjskiego przywódcy argumentując decyzję faktem, że prawo Czadu nie obowiązuje w Senegalu i nie ma możliwości automatycznego przełożenia jednego prawodawstwa na drugie. W związku z tym, ofiary wystąpiły do sądu w Belgii o ściganie Habré, który miał bezpośrednio przewodzić policji politycznej. W 2005 r. wydany został nakaz aresztowania, a Senegal nałożył areszt domowy. Przez następne lata trwały sądowe przepychanki co zrobić z Habré. W lipcu 2012 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości nakazał Senegalowi wydanie oskarżonego. Krótko później Senegal i Unia Afrykańska podpisały umowę o utworzeniu specjalnego trybunału, który zyskał uznanie społeczności międzynarodowej.

Republika Czadu uzyskała niepodległość w 1960 r. od Francji. Powierzchnia państwa wynosi 1 284 000 kilometrów kwadratowych. Graniczy od północy z Libią, od południa z Republiką Środkowoafrykańską, od wschodu z Sudanem, a od zachodu z Nigrem, Nigerią i Kamerunem. Według szacunków z czerwca 2015 r. Czad zamieszkuje 11 631 456 osób. Ponad 44% obywateli nie ukończyło 14 roku życia (CIA Factbook).

Krystian Chołaszczyński

Źródło: Hissene Habre: Trial of Chad’s ex-leader to resume, 7 wrzesień 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-34172456, [dostęp dn. 07.09.2015]; COUR INTERNATIONALE DE JUSTICE COMPROMIS ACCORD-CADRE SUR LE RÈGLEMENT PACIFIQUE DU DIFFÉREND TERRITORIAL ENTRE LA GRANDE JAMAHIRIYA ARABE LIBYENNE POPULAIRE ET SOCIALISTE ET LA RÉPUBLIQUE DU TCHAD notifié a la Cour internationale de Justice les 3 1 août 1990/3 septembre 1990 DIFFÉREND TERRITORIAL (JAMAHIRIYA ARABE LIBYENNE/TCHAD), http://web.archive.org/web/20150907093647/http://www.icj-cij.org/docket/files/83/6687.pdf, [dostęp dn. 07.09.2015]; Profile: Chad’s Hissene Habre, 17 lipiec 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-18927845, [dostęp dn. 07.09.2015]; Chad’s Hissene Habre: Battle to bring 'Africa’s Pinochet’ to court, 20 lipiec 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-33566865, [dostęp dn. 07.09.2015]; Chad country profile – Overview, 27 marzec 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-13164686, [dostęp dn. 07.09.2015]; Historical Background The War against Libya and Internal Conflicts in Chad, http://www.hrw.org/reports/2005/chad0705/3.htm, [dostęp dn. 07.09.2015]; Hissene Habre: Chad’s ex-leader carried into court, 7 wrzesień 2015, http://www.bbc.com/news/world-africa-34172456, [dostęp dn. 07.09.2015]; Chad CIA Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cd.html, [dostęp dn. 07.09.2015].

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *