David McRaney, Ruletka nawyków. Jak przechytrzyć swój mózg?, przeł. Krystyna Knap-Paszkowska, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2013, ss. 288

            Nie to, że sami siebie oszukujemy jest najgorsze – że od jutra się odchudzamy, przeczytamy jeszcze tylko dwie strony, a ciasta zjemy tylko tyle, aby wyrównać jego krawędź. Ani to, że lubimy się usprawiedliwiać – to jedynie momencik, to tak niewiele, że prawie nic. Najgorsze jest wszakże to, że często zaciera nam się granica pomiędzy tym, co uświadomione, a tym co staje się mechanicznie wykonywanym nawykiem. Nierzadko nie zdajemy sobie sprawy jak wybitnymi mistrzami w zakresie dążenia do pełnego samozwodzenia jesteśmy, jak wiele mamy na tę potrzebę wymyślonych – i działających – fascynujących sposobów. Warto bliżej przyjrzeć się ich istocie, albowiem umożliwi to lepsze poznanie siebie, a w konsekwencji pozwoli umiejętnie kształtować własne nawyki. Dobrym pierwszym krokiem do tego celu będzie najnowsza książka autorstwa Davida McRaney’a pod tytułem „Ruletka nawyków. Jak przechytrzyć swój mózg?”, która – ku uciesze polskich czytelników – właśnie się u nas ukazała.

            Na samym początku trzeba uprzedzić czytelników, którzy obawiają się, że nie zrozumieją książki z obszaru psychologii. Nic bardziej mylnego. Została ona bowiem napisana niezwykle przystępnie i z humorem. Autor używa prostego, zrozumiałego języka. Nawet najbardziej zawiłe teorie psychologiczne, które mają zastosowanie do naszego życia codziennego potrafi przybliżyć tak, iż każdy je bez kłopotu pojmie. Obraz ten dopełniają rozliczne przykłady z życia, jakie często podaje, opisuje, omawia, interpretuje. Świetne są także małe eksperymenty i gry, do których wciąga lub namawia czytelników. Można dzięki nim – nie odrywając się od lektury – dać złapać się na sprytne sztuczki, aby przekonać się o słuszności prezentowanych tez. Można je później z powodzeniem zaprezentować znajomym, w ramach pokazu znajomości duszy ludzkiej.

            A David McRaney jest doskonałym znawcą ludzkiej duszy i tak świetnym nauczycielem, że warto skorzystać z jego lekcji oraz warto się od niego uczyć. Wychodzi wszak w swej książce od słusznego założenia, że w każdym z nas tkwi pragnienie posiadania zawsze racji i obraz siebie jako człowieka zachowującego się wzorowo (chcielibyśmy, aby wszyscy byli tacy jak my). Daje mu to dobre podstawy do prezentacji wyników badań dotyczących: tendencyjności poznawczej, heurystyk i błędów logicznych, od których aż roi się w naszym codziennym życiu. Innymi słowy – każdy z nas odnajdzie na kartach tej książki także własne strategie, które wykorzystuje każdego dnia, aby radzić sobie z otaczającą rzeczywistością oraz… ze sobą samym.

            Autor uzmysławia nam, że istnieją pewne przewidywalne wzorce myślenia i zachowania, które w konsekwencji powodują niewłaściwe wnioski. Wpływają one między innymi na to, że podejmujemy błędne decyzje, zważamy tylko na wybrane sygnały ignorując jednocześnie pozostałe, znacznie ważniejsze, a nasze spostrzeżenia są od samego początku całkowicie nietrafne. Są one źródłem nieporozumień. Sprawiają, że postrzegamy siebie w taki, a nie inny sposób, co sytuuje nas w danej roli w grupie. Determinują oceny, jakie wystawiamy poszczególnym osobom w naszym otoczeniu, a które warunkują tworzące się więzi społeczne. Warto je poznać, aby wystrzec siebie przynajmniej od tych najbardziej podstawowych nieporozumień.  

            Problemy, które sami sobie stworzymy wymagają rozwiązania. I my świetnie o tym wiemy. Niemniej jesteśmy mistrzami ich nawarstwiania, więc zamiast ułatwić sobie życie, to z premedytacją je utrudniamy. David McRaney przekonująco tego dowodzi obalając kolejne mity – co ciekawe razem z nami, albowiem aktywizuje czytelnika do zgadywanek, które błyskawicznie dowodzą, że wcale nie różnimy się od innych ludzi. Przykładowo – wszyscy wiemy, że reklama celuje w tym, aby zmanipulować konsumenta do tego, aby kupił daną rzecz. Rzadko kiedy jednak uświadamiamy sobie, że gdyby nie nasza wcześniejsza autosugestia, pomysły wykreowane przez naszą podświadomość, to reklama nie byłaby skuteczna. Oznacza to, że trudno obwiniać sprzedawców o kolejny nieudany zakup, kiedy zarówno chęć nabycia, jak i źródło niezadowolenia tkwią znacznie bliżej, aniżeli nam się wydaje.

            Wszystkie spośród opisanych przez David McRaney mechanizmów możemy z łatwością zaobserwować u siebie oraz w swoim najbliższym otoczeniu. W żadnym wypadku nie są one nietypowe czy dostępne jakimś elitom. Jeśli nie zwracaliśmy na nie dotychczas uwagi, to ta książka sprawi, że będziemy baczniejszymi obserwatorami. Przykładowo – jak dowodzi autor – niegdyś raz zobaczony przedmiot może uwarunkować nasze upodobania na całe życie lub stać się miernikiem wartości, obiektem służącym porównaniom, przywodzącym na myśl skojarzenia, powodującym różne reakcje. Potrafimy także z powodzeniem wszystko to, czego nie widzieliśmy lub nie pamiętamy sobie zwizualizować i głęboko w to wierzyć, jako w prawdziwe. Kryją się za tym bardzo proste procesy poznawcze, które warto poznać dzięki prezentowanej książce.

            Choć dzięki naszemu samooszukiwaniu się jest nam łatwiej żyć, często nieświadomie sobie szkodzimy. Jeśli już konfabulujemy, oddajemy się sile nawyku, warto robić to tak, aby odnieść z tego jak najwięcej korzyści dla siebie. Za sprawą książki Davida McRaney’a „Ruletka nawyków. Jak przechytrzyć swój mózg?” jest to możliwe, albowiem czyni ona wiedzę psychologiczną w interesującym nas obszarze powszechnie dostępną. Każdy, kto chce usprawnić swą kontrolę nad mózgiem, powinien po ten poradnik sięgnąć. Naprawdę warto!

Książka jest dostępna na stronie Domu Wydawniczego PWN: http://www.dwpwn.pl/produkty/818/ruletka-nawykow-jak-przechytrzyc-swoj-mozg

Krzysztof Wróblewski

a.me.