G. K. Chesterton, Obrona rozumu. Wybór publicystyki (1930-1936 oraz wydania późniejsze), przeł. Jaga Rydzewska, ss. 416.
Czwarty i ostatni tom doskonałej serii wydawniczej mającej na celu upowszechnienie w Polsce godnej uwagi myśli G. K. Chestertona nosi tytuł „Obrona rozumu. Wybór publicystyki (1930-1936 oraz wydania późniejsze)”. Znajdziemy w nim głównie eseje poświęcone próbom zrozumienia współczesnego człowieka, a w szczególności jego sposobów myślenia czy tez inaczej – objawów ludzkiej bezmyślności. Co więcej, autor z właściwą sobie lekkością pióra, a jednocześnie w sposób dosadny opisuje ludzi, miejsca, sytuacje. Operując swoim oryginalnym oraz niebanalnym poczuciem humoru obrazuje świat taki, jakim niestety i mimo wszystko jest.
Godne wyróżnienia jest to, że ostatni tom jest zdecydowanie najbardziej przejmujący z dotychczasowych. Wydaje się miejscami wręcz intymny, ponieważ autor zaprasza czytelnika do świata własnych odczuć i wrażeń. Tom ten jest również pełen zdań, które przeszywają człowieka. Autor pisze bowiem z pokorą o byciu człowiekiem, a jednocześnie zwraca uwagę na powszechny problem polegający na nierozumieniu swojego człowieczeństwa. Rozpatruje człowieka w szerokim kontekście coraz bardziej złożonego świata. Kieruje swoje słowa do obserwatorów życia, nie tylko ludzi młodych: „Dzisiejszy młody człowiek jest coraz bardziej uzależniony od zewnętrznych urozmaiceń. I sądząc z jego normalnego wyrazu twarzy, niespecjalnie go one radują…”. Warto pochylić się nad celnością autorskich konkluzji, albowiem niewątpliwie wzbogacają intelektualnie.
G. K. Chesterton – po dość gruntowanej analizie kondycji człowieka – dochodzi do wniosku, że problemy współczesnego świata są znacznie prostsze, aniżeli nam się wydaje. Sprzeciwia się obarczaniem za całe zło polityki. Nie koncentruje się na moralności czy incydentalnych zachowaniach. Zwraca uwagę na to, że w gruncie rzeczy to rozum jest problemem, albowiem nie tyle zmierza ku upadkowi, co już znajduje się w tym straszliwym stanie. Formułuje także znamienny apel, podkreśla potrzebę uratowania cywilizacji poprzez powrót do myślenia.
W tymże tomie pojawiają się urzekające, wieloaspektowe próby podejścia do różnych zagadnień, na przykład degradacji Świąt Bożego Narodzenia po prostu do statusu zimowych świąt. G. K. Chesterton przygląda się także zjawiskom tak powszechnym jak chociażby zwykły wandalizm. Autor niekiedy przemyca w rozważaniach o samobójstwie i różnicach między kulturami głębokie apele o miłosierdzie, zrozumienie czy empatię. Sugeruje, między innymi, rozważenie co by się stało, gdyby dzisiaj na ziemię przyszedł Chrystus w kontekście refleksji o komunizmie i kapitalizmie. Nietypowe, niespodziewane połączenia rozmaitych wątków są w bardzo wysokim stopniu stymulujące do rozważań, rozwijające wyobraźnie i uczące spoglądania w nowatorski sposób na tradycyjne problemy.
Ponadczasowe, doskonałe zarówno pod względem formy, jak i treści eseje G. K. Chestertona zebrane w gorąco polecanym tomie pod tytułem „Obrona rozumu. Wybór publicystyki (1930-1936 oraz wydania późniejsze)” unaoczniają piękno codzienności, a jednocześnie pokazują przejawy jego korozji. Autor zdołał wszak bardzo wyraźnie pokazać, że wraz z upływem czasu świat zmierza ku upadkowi, a to, co dobre w rzeczywistości ulega degradacji. Zwrócił jednak uwagę także na to, co można naprawić, pokazał, czego się wystrzegać i z czym walczyć. Pierwszym krokiem do uratowania świata – jak wydaje się dowodzić autor – może polegać na przemyśleniu jego argumentacji i dążeniu do popularyzacji pogłębionego myślenia nad każdym słowem, każdą czynnością oraz światem.
Krzysztof Wróblewski
