Prezydent Zambii Michael Chilufya Sata zmarł późnym wieczorem 28 października 2014 r. w Londynie. Oficjalnie podano, że śmierć nastąpiła o godz. 21.00. Dwa dni wcześniej został wypisany z Harley Street Clinic a dalsze leczenie miał na własną rękę kontynuować w pokoju hotelowym. Dnia 28 października z powodu podwyższonego tętna i nudności został przyjęty do prywatnego szpitala King Edward VII’s Hospital Sister Agnes i tam zmarł.
Michael Chilufya Sata był piątym z kolei prezydentem niepodległej Republiki Zambii, który pełnił urząd od 2011 r. (Kenneth Kaunda 1964-1991; Frederick Chiluba 1991-2002; Levy Mwanawasa 2002-2008; Rupiah Banda 2008-2011). Do czasu najbliższych przedterminowych wyborów prezydenckich najwyższe państwowe stanowisko objął wiceprezydent Guy Scott. Jak się podkreśla, jest to pierwszy przypadek by na czele afrykańskiego kraju stanął przedstawiciel rasy białej. Najbliższe wybory prezydenckie odbędą się 20 stycznia 2015 r.
Biuro prezydenta Republiki Zambii pierwszy raz oficjalnie potwierdziło 19 października 2014 r., że Michael Chilufya Sata opuścił kraj i udał się na leczenie. Od pewnego czasu pojawiały się sugestie, że zambijski przywódca, który ma 77 lat, był poważnie chory. Po raz pierwszy jednak, władze oficjalnie potwierdziły, iż prezydent musiał udać się na leczenie ze względu na stan zdrowia, jednakże nie podano informacji, dokąd się udał. Dopiero fakt śmierci ujawnił miejsce pobytu zambijskiego prezydenta.
Michael Chilufya Sata urodził się w 1937 r. w Mpika w Prowincji Północnej w ówczesnym brytyjskim protektoracie o nazwie Rodezja Północna. Przez ponad ostatnie 20 lat Sata miał istotny wpływ na politykę w Zambii a zaczynał jako działacz związków zawodowych. Partyjnie najpierw był związany z United National Independence Party UNIP Kennetha Kaundy a później z Movement for Multiparty Democracy MMD. W 1991 r. był ministrem ds. samorządu terytorialnego, w 1993 r. ministrem pracy a w 1994 r. ministrem zdrowia. Wtedy najsilniej był związany z prezydentem Chiluba. Do prezydenckiej kampanii wyborczej roku 2011 przystąpił pod szyldem swojej własnej partii, Front Patriotyczny.
Prezydent Sata znany był bardzo ze swego ostrego języka. Języka, który miał być niemalże jadowity, co przyniosło nadanie mu pseudonimu King Cobra. Michael Chilufya Sata wygrał wybory prezydenckie we wrześniu 2011 r. z ramienia partii Front Patriotyczny (Patriotic Front). Same wybory odbyły się w cieniu wzrostu politycznej przemocy w wyniku której dwie osoby zmarły. Sata został zaprzysiężony w zaledwie kilka godzin od ogłoszenia wyników wyborczych a była to jego czwarta próba objęcia najwyższego urzędu państwowego (2001, 2006, 2008, 2011). Jego głównym hasłem wyborczym była zmiana losu Zambii, którego największym naturalnym surowcem jest miedź. Na stanowisku prezydenckim Sata zastąpił Rupiaha Bandę, który pełnił obowiązki od 2008 r. Jednocześnie nastąpiła zmiana partii rządzącej: Front Patriotyczny zastąpił Ruch na rzecz Demokracji Wielopartyjnej (Movement for Multi-party Democracy), który rządził od 1991 r. Według analityków Sata umiał do siebie przekonać wykluczonych, czyli młodych oraz biednych mieszkańców miast – to oni mieli najmniej skorzystać ze wzrostu gospodarczego, który miał miejsce. Sata to drugi prezydent Zambii, który zmarł w trakcie kadencji. W 2008 r. na skutek udaru mózgu zmarł Levy Mwanawasa. Ciekawostką jest, że do końca nie wiadomo ile Sata miał dzieci. Według jednego ze źródeł prezydent Sata miał w sierpniu 2014 r. w obecności rodziny podpisać swój testament, w którym mowa jest o ponad 20 potomkach. Wg innych źródeł ma być ich tylko 10.
W ostatnim czasie pojawiają się jednak niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o politycznej niestabilności w Zambii po śmierci Saty. Guy Scott, ze względu na swoje szkockie pochodzenie, zgodnie z konstytucją nie może kandydować na prezydencki urząd. Jednakże wg doniesień prasowych ma on umacniać swoją pozycję w rządzącym Froncie Patriotycznym i tym samym czynić starania o niedopuszczenie innego lidera tejże formacji Edgara Lungu do wyborczego wyścigu. Dnia 3 listopada Scott podjął kontrowersyjną decyzję o usunięciu Lungu z władz partii a 1 grudniu przeforsował kandydaturę Milesa Sampy, swojego sojusznika, na lidera Frontu Patriotycznego i jednocześnie kandydata na prezydenta. Dnia 4 grudnia 2014 r. Sąd Najwyższy Zambii uznał nominację Sampy za nielegalną (w głosowaniu brała udział tylko część członków partii) i potwierdził, że liderem Frontu i zarazem prezydenckim kandydatem tejże formacji jest Edgar Lungu (formalnie stoi za nim większość członków Frontu). Podział Frontu Patriotycznego staje się rzeczywistością. Taka sytuacja może spowodować, że liderzy innych formacji mogą najbliższe wybory wygrać. Głównie podkreśla się pozycję byłego prezydenta Rupiaha Bandę oraz lidera innej opozycyjnej koalicji: Hakainde Hichilema.
Źródło: C. Malambo, President Michael Sata Has Died, 29 październik 2014, http://zambiareports.com/2014/10/29/president-michael-sata-died/, [dostęp dn. 13.11.2014]; Zambian President Michael Sata dies in London, 29 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29813612, [dostęp dn. 13.11.2014]; C. Mfula, Zambia urged to hold stable vote as it buries ex-leader Sata, 11 listopad 2014, http://www.reuters.com/article/2014/11/11/us-zambia-sata-idUSKCN0IV1PP20141111, [dostęp dn. 13.11.2014]; Zambia President Michael Sata: State funeral held, 11 listopad 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-30003727, [dostęp dn. 13.11.2014]; Zambia profile President: Michael Sata (deceased), 29 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-14112922, [dostęp dn. 13.11.2014]; P. Dale, Obituary: President Michael Sata, Zambia’s 'King Cobra’, 29 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29823354, [dostęp dn. 13.11.2014]; Zambian court rules Lungu is PF presidential candidate after party rift, 4 grudzień 2014, http://www.reuters.com/article/2014/12/04/us-zambia-elections-idUSKCN0JI0OD20141204, [dostęp dn. 04.12.2014].
dr Krystian Chołaszczyński
