Rana Dasgupta, Solo, przeł. Michał Kłobukowski, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2012, ss. 400
Kolejna książka z godnej uwagi serii „Proza Świata” Wydawnictwa Czarne, pt. „Solo” – autorstwa znakomitego brytyjskiego powieściopisarza i eseisty Rana Dasgupta – to niebanalna opowieść o samotności strącającej człowieka z poziomu rzeczywistości do funkcjonowania na granicy marzeń i wspomnień. O lawirowaniu ku zapomnieniu, zatraceniu w niespełnieniu i wielkim poszukiwaniu czegoś wielkiego, acz niezdefiniowanego. To przede wszystkim studium zanurzania w cierpieniu, dające Czytelnikowi pogląd na to, czemu dał niegdyś nieopatrznie spłonąć w ogniu oraz pojęcie o często nieuświadamianych możliwościach zapobieżenia temu.
Otóż warto uzupełnić te konstatacje o spostrzeżenie, że w życiu bohatera powieści, stuletniego Ulricha, ogień odegrał znamienną rolę: „Ulrich ze smętnie spuszczonym smyczkiem w dłoni obserwował wraz z ojcem płomienną agonię swojego instrumentu. Zauważył, że lakier pali się inaczej niż pokryte nim drewno: płonął wściekłym, prawie białym ogniem, w który miedź ze struny G wpuściła smużkę zieleni. Heban tylko się nadpalił, a gdy pożoga wygasła, z podstrunnicy został zwęglony ogarek. Nazajutrz Ulrich miał okazję się przekonać, że szelak – tworzywo płyt gramofonowych – pali się w odmienny sposób: jaskrawopomarańczowym, kopcącym i cuchnącym ogniem o rozproszonych płomieniach”[1]. Mając świadomość wagi widocznej tendencji do uciekania się do realizmu magicznego, należy dodać, że chłopiec obserwował w swym życiu jak płomienie trawiły nie tylko przedmioty będące obietnicą nadziei na sukces, lecz także jego marzenia o realizacji pasji. Wraz z dymem ulatniały się złudzenia, żeby odnaleźć ujście we wspomnieniach i fantasmagorycznych – już starczych – wizjach.
Trzeba tutaj nadmienić, iż książka została podzielona na dwie części: „Życie” i „Sny na jawie”. Pierwsza stanowi zbiór wspomnień głównego bohatera książki – Ulricha. Druga z kolei jawi się Odbiorcy jako amalgamat nowel traktujących między innymi o miłości, wierności i pustce, mających ze sobą związek, lecz wyrażających rozmaite tęsknoty oraz pragnienia. Ich przyczynowo-skutkowe łączenie ze sobą czy interpretowanie może dać uważnemu Czytelnikowi wiele frajdy. Niewątpliwie warto bowiem rozważyć zależności pomiędzy dyspozycjami wpisanymi w codzienność oraz własne jestestwo a tym, co zniewala – zwłaszcza z perspektywy czasu – do czego recenzowana publikacja niewątpliwie daje asumpt.
Powieść jest pełna antynomii, które uzmysławiają niejednoznaczność wspomnień bohatera powieści: „Wskutek pewnych wydarzeń stracił wzrok. Słuch ma jednak wciąż dobry, a jego główną rozrywką pozostaje telewizja. Przesiaduje przed odbiornikiem, w którym lecą konkursy piękności (chociaż nie widzi uczestniczek), a także spoty informacyjno-reklamowe, angielskie dramy kostiumowe z kiepskim dubbingiem, filmy podróżnicze, niemiecka pornografia i wszystkie inne odmiany współczesnej mądrości”[2]. Nierzadko przyjrzenie się im przywodzi na myśl przekonanie o przewrotności wspomnień, które trudno odróżnić od fantazji.
Jedno z pierwszych wspomnień Ulricha dotyczyło jego zabaw i konwersacji z towarzyszem zabaw – Borysem. Uznał wówczas, że: „Umieranie to coś w sam raz dla starych (…). Może takich koło pięćdziesiątki. Ale nie dla tych, co jeszcze kopią piłkę”[3]. Pomimo goryczy wynikającej z doznawanych kolejno porażek i zawodów życiowych, wbrew upływowi czasu oraz tego, co stanowiło o bohatera alter ego, Ulrich brzmi przekonująco – jakby nigdy miał nie przestać „kopać piłki”. Łatwo bowiem dać się zwieść zarysowanej w opowieści wizji człowieka, to znaczy bez poczucia misji demaskacji fikcji, podziwiać formę i zatracić w jej treści. Opowieść głównego bohatera publikacji bez wątpienia zainteresuje zatem wszystkich poszukujących perspektyw na możliwości oraz utracone szanse.
Joanna Rak
[1] R. Dasgupta, Solo, przeł. M. Kłobukowski, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2012, s. 10
[2] Tamże, s. 27.
[3] Tamże, s. 32.
Książkę można kupić m.in. na stronie Wydawnictwa Czarne:
http://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/solo
