Politycy, publicyści i myśliciele polityczni w okresie rozbiorowym, czyli po 1772 roku przez dość długo zakładali, że odbudowane przyszłe Państwo Polskie będzie miało granice z 1772 roku, czyli obejmujące bardzo dalekie kresy, aż pod rogatki Smoleńska i Kijowa. Kiedy i w jakich okolicznościach zaczęto sobie uświadamiać, że program ten jest utopią? Jak patrzyli na problem piłsudczycy a jak narodowcy?
