Dnia 25 sierpnia 2014 r. agencja Reutera powołując się na negocjatorów w Mozambiku poinformowała, że rządzący FRELIMO oraz opozycyjny RENAMO podpisali formalne zakończenie działań wojennych zawierający traktat pokojowy oraz gwarancję dla obu stron możliwości wystawienia kandydatów w wyborach prezydenckich zaplanowanych na 15 października 2014 r.
Sam akt podpisania nastąpił późnym popołudniem 24 sierpnia 2014 r. W ten sposób zakończono blisko dwuletni militarny konflikt między partyzantami RENAMO na czele z Afonso Dhlakama a siłami bezpieczeństwa prezydenta Mozambiku Armando Guebuza, który przewodzi FRELIMO. Jednym z elementów porozumienia jest amnestia dla wszystkich uczestników rebelii. W ten sposób lider RENAMO może opuścić swoje schronienie, które znajduje się gdzieś w buszu, oraz wystartować w zbliżających się wyborach. Starcia z lat 2012-2014 budziły obawy, że ponownie wybuchnie wojna domowa, która miała miejsce w latach 1975-1992. Mogłaby ona poważnie zagrozić rozwojowi tego dość dużego południowoafrykańskiego państwa, które posiada bogate złoża węgla i gazu. Inwestycje zagraniczne również stały pod znakiem zapytania. Stąd tak silna presja by pokojowo uregulować konflikt polityczny na linii RENAMO-FRELIMO.
Przyjmuje się, że powodem ponownego otwarcia sporu w Mozambiku, była niemożność wygrania jakichkolwiek wyborów przez RENAMO i przekonanie, że FRELIMO dąży do monopolizacji władzy. Stronę RENAMO podczas negocjacji reprezentował Saimone Macuiane a FRELIMO minister rolnictwa Jose Pacheco. W ciągu kilku najbliższych dni Dhlakama i Guebuza mają publicznie parafować dokument. Partyzanci RENAMO mają zostać przyjęci do armii i policji a całość ma być kontrolowana przez zagranicznych obserwatorów. Natomiast jest wielce prawdopodobne, że w wyborach prezydenckich z 15 października, RENAMO będzie reprezentował właśnie Dhlakama a FRELIMO były minister obrony Filipe Nyusi.
Jak możemy przeczytać w raporcie ISS Africa, polityczny kryzys sięga roku 2009, kiedy FRELIMO uzyskało druzgocące zwycięstwo uzyskując 75% w wyborach prezydenckich oraz 191 miejsc w parlamencie, czyli ponad 2/3 wszystkich miejsc. Lider RENAMO uzyskał tylko 16,41% a Daviz Simango (Ruch Demokratyczny Mozambiku, Movimento Democrático de Moçambique MDM) 8,59%. RENAMO uzyskało 51 a MDM 8 miejsc w parlamencie – frekwencja ok. 44%. W tej sytuacji Dhlakama wycofał się z życia politycznego, otoczył dawnymi bojownikami z czasów wojny domowej i wrócił w 2012 r. do dawnej bazy a 22 października 2013 r. zerwał porozumienie pokojowe z 1992 r., które kończyło wieloletnią wojnę domową. Dnia 11 sierpnia 2014 r. ustalono nowe porozumienie pokojowe, którego podstawowym elementem jest amnestia oraz włączenie bojowników RENAMO do sił bezpieczeństwa, głównie policji.
RENAMO (Narodowy Ruch Oporu Mozambiku, Resistência Nacional Moçambicana) powstał na przełomie 1975 i 1976 r. z inicjatywy rządu nie uznawanej na świecie Republiki Rodezji (dzisiejsze Zimbabwe). RENAMO miał dwa zadania: obalić rząd w Mozambiku, który głosił hasła komunistyczne oraz nie dopuścić do wsparcia przez nowo powstałe państwo – Mozambik uzyskał niepodległość 25 czerwca 1975 r. od Portugalii – ruchów narodowowyzwoleńczych w Rodezji. W późniejszym etapie walki, która do 1980 r. miała kosztować życie 100 000 obywateli a 1 000 000 musiało opuścić swe domy, wsparcie militarne i finansowe RENAMO udzielała głównie Republika Południowej Afryki – Rodezja uzyskała niepodległość i rząd większościowy 18 kwietnia 1980 r. W latach osiemdziesiątych XX w. Mozambikowi w walce z RENAMO wsparcia militarnego udzielały Zimbabwe, Zambia i Tanzania. Traktat pokojowy podpisano w 1992 r. – dane na podstawie internetowej wersji encyklopedii Britannica. Pierwszym liderem RENAMO był André Matsangaissa, były członek FRELIMO, który zginął w starciu pod Gorongosa. Zastąpił go Afonso Dhlakama, który przewodzi do dziś. Przyjmuje się, że RENAMO to formacja konserwatywna i zarazem populistyczna.
FRELIMO (Front Wyzwolenia Mozambiku, Frente de Libertação de Moçambique) to główna formacja polityczna w Mozambiku, która nieprzerwanie rządzi od przyznania temu państwu niepodległości. Przyjmuje się, że to on wywalczył niepodległość od Portugalii. FRELIMO powstał w 1962 r. w Tanzanii a pierwszym liderem był Eduardo Mondlane, który został zamordowany w 1969 r. Po nim na czele Frontu stanął Samora Machel, który został też pierwszym prezydentem niepodległego Mozambiku. Natomiast FRELIMO przyjęło doktrynę marksistowsko-leninowską. Po śmierci Machela w katastrofie lotniczej z 1986 r. na czele partii stanął Joaquim Chissanó, który wynegocjował pokój w 1992 r. a w 1994 r. został pierwszym prezydentem Mozambiku wybranym w wyborach powszechnych. Dziesięć lat później Armando Guebuza, lider omawianej formacji, został wybrany na prezydenta. Dominacja polityczna FRELIMO w Mozambiku jest niekwestionowana – Machel był prezydentem w latach 1975 – 1986; Chissanó w latach 1986 – 2004 a Guebuza jest nim od 2004 r. Po przemianach na świecie roku 1989 FRELIMO zrezygnowało z doktryny marksistowsko-leninowskiej na rzecz socjaldemokratyzmu – dane na podstawie internetowej wersji encyklopedii Britannica.
Źródło: M. Mucari, Mozambique government, Renamo opposition sign peace deal, 25 sierpień 2014, http://www.reuters.com/article/2014/08/25/us-mozambique-politics-idUSKBN0GP0DG20140825, [dostęp dn. 28.08.2014]; Mozambique makes peace, 12 sierpień 2014, http://www.news24.com/Africa/News/Mozambique-makes-peace-20140812, [dostęp dn. 15.08.2014]; G. A. Dzinesa, D. Motsamai, Renamo’s war talk and Mozambique’s peace prospects, raport ISS Africa, grudzień 2013, http://www.issafrica.org/uploads/PolBrief50.pdf, [dostęp dn. 15.08.2014]; oficjalna strona internetowa RENAMO, http://www.renamo.org.mz/, [dostęp dn. 28.08.2014]; A Brief History of Mozambique – Part 1, http://africanhistory.about.com/od/mozambique/p/MozambiqueHist1.htm, [dostęp dn. 28.08.2014]; RENAMO, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/497993/Renamo, [dostęp dn. 28.08.2014]; oficjalna strona internetowa FRELIMO, http://www.frelimo.org.mz/, [dostęp dn. 28.08.2014]; Galeria de Presidentes, http://www.frelimo.org.mz/galeria-presidentes, [dostęp dn. 28.08.2014]; FRELIMO, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/218869/Frelimo, [dostęp dn. 28.08.2014]; History of Mozambique, http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=ad29, [dostęp dn. 28.08.2014]; Chronology of War and Peace in Mozambique, http://www.c-r.org/sites/default/files/Accord%20Mozambique_Chronology.pdf, [dostęp dn. 28.08.2014]; Estatutos do Partido RENAMO, http://www.renamo.org.mz/documentos/ESTATUTOS.pdf, [dostęp dn. 28.08.2014].
dr Krystian Chołaszczyński
/ame/
