Tzvetan Todorov, „Teorie symbolu”

Tzvetan Todorov, Teorie symbolu, przeł. Tomasz Stróżyński, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, ss. 372

            Każdy, kto koncentruje swoje zainteresowania badawcze i naukowe na symbolu bądź wykorzystuje jego wspaniałe dyspozycje w pracy zawodowej, powinien sięgnąć po jedną z najważniejszych – o ile nie najważniejszą – pracę jemu poświęconą, autorstwa bułgarsko-francuskiego filozofia, teoretyka literatury Tzvetana Todorova pod tytułem „Teorie symbolu”. Autor nie skupia wiele uwagi na omówienie etymologii ani proweniencji pojęcia „symbol”, nie przygląda się jego znaczeniom w obszarze różnych kręgów kulturowych ani silnie zróżnicowanych społeczeństw. I bardzo dobrze, ponieważ dzieł tego typu jest ogrom. Brakuje natomiast w literaturze przedmiotu koncentracji na samym desygnacie symbolu. I tę lukę wprost doskonale zapełnia prezentowana czytelnikowi książka. Dlatego też stanowi ona dzieło pionierskie oraz lekturę obowiązkową dla wszystkich tych, których symbol fascynuje i chcą z niego potrafić efektywnie korzystać.

            Tzvetan Todorov do stworzenia niniejszej monografii obrał niesłychanie ciekawą metodologię. Wyselekcjonował zespół faktów symbolicznych, którym przyjrzał się z perspektywy teorii dotyczących symbolu słownego przeciwstawionego znakowi. Umieścił swe studium w obrębie historii semiotyki. Tu warto na moment się zatrzymać Rozróżnienie pomiędzy znakiem i symbolem, które zaprezentował filozof jest czytelne, wyraźne, a także świetnie zobrazowane. Dlatego też dogłębne zapoznanie się z fragmentami książki poświęconymi temu zagadnieniu z pewnością pozwoli wystrzec się błędów merytorycznych oraz metodycznych przyszłym i początkującym badaczom, którzy zechcą wykorzystać symbol czy znak do sformułowania swoich własnych problemów oraz hipotez badawczych w ramach zainicjowanych badań.

            Inspirujące są przedstawione przez Tzvetana Todorova studia przywołań symbolicznych nadbudowujących się na znaczeniu bezpośrednim. Autor wiele uwagi koncentruje na różnorakich ich użyciach. Podejmuje ciekawe wyzwanie ustalenia dlaczego konstrukcje oparte na tej samej podstawie tworzą się inaczej w zależności od rodzaju i gatunku literackiego. Dodatkowo manifestuje potrzebę – której skądinąd przekonująco dowodzi – badania tych mechanizmów i procesów w szerokim kontekście. Nie można wszak bagatelizować znaczeń wpisanych między innymi w znaki, środki stylistyczne, istotę interpretacji, piękna, sztuki, mitologii, uczestniczenia, podobieństwa, kondensacji, przesunięcia. Za sprawą tak rozbudowanego, wieloobszarowego podejścia autor uzyskał nie tylko interesujący paradygmat służący refleksji nad tym, co ze swej istoty symboliczne, ale i ukazał nowe ujęcia przywołanych tekstów literackich.

            Dzieło Tzvetana Todorova z pewnością okaże się inspirujące nie tylko dla literaturoznawców, ale i dla badaczy zajmujących się antropologią wizualną, socjologią wizualną czy komunikacją wizualną. Dyscypliny te nie są jeszcze bogate w podręczniki dotyczące przeprowadzania procesu badawczego. Dlatego też refleksje nad istotą symbolu, bogate odniesienia do jego obecności w: filozofii języka, hermeneutyce, estetyce mogą okazać się podstawą dla nowatorskich badań na przykład nad zawartością nowych mediów. Ogrom nasuwających się możliwości zastosowania odczytywanych kolejno przez czytelnika w monografii teorii symbolu przesądza o wadze i użyteczności dzieła właściwie dla reprezentantów wszelkich dyscyplin z zakresu humanistyki i nauk społecznych – zarówno teoretyków, jak i praktyków.

            Warto zaznaczyć, że książka ta może okazać się funkcjonalna dla wykładowców akademickich oraz dydaktyków. Zawiera w sobie bowiem oryginalny zasób tekstów źródłowych przywołanych przez autora. Tzvetan Todorov przytacza długie fragmenty literackie ważne między innymi dla: semiotyki zachodniej, doktryny „klasycznej”, romantyzmu niemieckiego, momentów przełomowych w obszarze refleksji nad symbolem. Opatrzenie ich koniecznymi wskazaniami teoretycznymi i komentarzami o treści historycznej oraz właściwymi interpretacjami czyni je wartościowym materiałem do nauczenia się myślenia o werbalnych i wizualnych przekazach mających charakter symboliczny. Można je traktować jako wzorcowe, ale i poddawać pod rozważania, dyskusje studentów. Omawiać, reinterpretować, krytykować. To cenna pomoc naukowa i dydaktyczna.

            Z książki Tzvetana Todorova pod tytułem „Teorie symbolu” owocnie skorzystają – i bez wątpienia powinni skorzystać – wszyscy ci, których fascynuje symbol, chcą nauczyć się efektywnie odczytywać znaczenia i fakty symboliczne zawarte w materiałach wizualnych oraz werbalnych z różnych epok, według różnych paradygmatów. Dzięki przemyślanej strukturze czytelnik nie tylko pozna teorie autora, ale i dowie się jak ich używać, stosować w praktyce. Zyska także możliwość obcowania z nimi na płaszczyźnie teoretycznej – reinterpretowania, krytykowania. Książkę tę gorąco poleca się zatem wszystkim tym, którzy pragną nauczyć się odczytywania tego, co niewidzialne gołym okiem, co nieraz trudne do usłyszenia czy rozpoznania.

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa słowo/obraz terytoria: http://terytoria.com.pl/ksiegarnia,tytuly,761.html

Krzysztof Wróblewski

a.me.

              

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *