Gwałtowne starcia między opozycją a siłami porządkowymi nastąpiły po tym, jak prezydent Pierre Nkurunziza ogłosił gotowość wystartowania w nadchodzących wyborach prezydenckich. Gdyby zwyciężył, byłaby to jego trzecia kadencja. W wyniku gwałtownych protestów śmierć miało ponieść 19 osób. Próba ponownego wystartowania w wyborach przez prezydenta Nkurunzizę, według opozycji, ma być sprzeczna z zapisami ustawy zasadniczej oraz postanowieniami traktatu pokojowego z 2005 r., który kończył wojnę domową w Burundi. Formalnie głowa państwa Burundi dokonała rejestracji swojej kandydatury dnia 8 maja 2015 r. w biurze Państwowej Komisji Wyborczej.

Fakt ubiegania się o trzecią kadencję spowodował wybuch społecznego niezadowolenia. Główne starcia miały miejsce w stolicy Burundi, Bujumbura/Bużumbura. Dnia 8 maja 2015 r. kilkaset osób starło się z policją w dzielnicy Nyakabiga. Strajkujący zablokowali drogi i obrzucili policję kamieniami, która odpowiedziała armatkami wodnymi i gazem łzawiącym.

Kilka dni przed rejestracją Nkurunzizy, Trybunał Konstytucyjny Burundi wypowiedział się w kwestii możliwości ubiegania się o trzecią kadencję przez obecną głowę państwa. Zgodnie z werdyktem, Nkurunziza może po raz trzeci wystartować w wyborach, gdyż w 2005 r. został obrany na najwyższy urząd przez parlament, a nie w powszechnym głosowaniu. Tym samym nie ma złamania zapisów ustawy zasadniczej. Według protestujących werdykt Trybunału jest odpowiedzią na „polityczne zamówienie”, a sędziowie mają być stronniczy.

Należy zauważyć, że w związku ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi, Belgia zobowiązała się do wypłacenia kwoty 4 milionów euro na organizację samego wyborczego procesu. Na chwilę obecną wypłacono około połowy tejże sumy. Po gwałtownych protestach i zanotowanych przypadkach śmiertelnych, wicepremier Belgii Alexander De Croo zapowiedział zawieszenie wypłaty drugiej transzy finansowej pomocy. Również wypłata 5 milionów euro na sfinansowanie umowy o współpracy policyjnej została wstrzymana – projekt ten Belgia realizowała wspólnie z Holandią. Poza tym, europejska misja obserwatorów, która miała udać się do Burundi uznała, że w obecnym stanie politycznym nie jest możliwe przeprowadzenie w pełni demokratycznych wyborów prezydenckich. Największe oburzenie powoduje fakt, że policja w trakcie rozpędzania demonstracji miała zabić co najmniej 11 protestujących. Opozycja ma wystawić tylko jednego kandydata w wyborach: Agathon’a Rwasę, który tak jak Nkurunziza, przewodził Hutu podczas wojny domowej sprzed 10 lat. Rwasa zaapelował o zakończenie przedwyborczej przemocy i przeprowadzenie całego procesu wyborczego uczciwie i w pokoju.

Od zakończenia wojny domowej w 2005 r., która kosztowała życie 300 tysięcy obywateli, wybory miały miejsce tylko 2 razy. W 2005 r. wybory parlamentarne wygrała Conseil National pour la Défense de la Démocratie – Forces pour la Défense de la Démocratie CNDD-FDD (National Council for the Defense of Democracy – Forces for the Defense of Democracy) reprezentująca interesy Hutu. Nowy parlament wtedy na głowę państwa wybrał lidera CNDD-FDD, Pierre’a Nkurunziza – kadencja pięcioletnia. W 2010 r. opozycja w Burundi zbojkotowała wybory w związku z podejrzeniem możliwości sfałszowania wyników, aktów etnicznej przemocy, zastraszania, etc. Tym samym po wyborach parlamentarnych swoją pozycję umocnił CNDD-FDD, a w pierwszych prezydenckich wyborach powszechnych zwyciężył Nkurunziza, który był jedynym kandydatem – 91,62% poparcia. Następne wybory mają się odbyć w 2015 r. Zgodnie z ustawą zasadniczą z 2005 r., dla utrzymania pokoju Tutsi mają zagwarantowane 40% stanowisk w państwowych instytucjach. Z tego względu wszelkie próby zmiany ustroju nie mogą się odbyć bez zgody drugiego co do wielkości ludu w Burundi. Uważa się, że może to być powód otwarcia ponownego etnicznego konfliktu.

Republika Burundi jest jednym z najbiedniejszych państw na świecie. Od uzyskania niepodległości w 1962 r. kraj przeżywa etniczne konflikty na linii Tutsi – Hutu. Te dwa ludy stanowią zdecydowaną większość w Burundi, którego liczba ludności w 2008 r. wynosiła 8 053 574. Przyjmuje się, że w Burundi 85% obywateli to Hutu, a 14% to Tutsi. Poza tym w kraju można spotkać Pigmejów (Twa) – około 1%. Według danych CIA Factbook za 2008 r. w Burundi żyje 62,1% katolików, 23,9% protestantów, 2,5% muzułmanów oraz kilka procent reprezentantów innych wyznań, nie należących do żadnej z wielkich religii.

Krystian Chołaszczyński

Źródło: P. Nduwimana, Burundi opposition leader to run for presidency; protests pause, 9 maj 2015, http://www.reuters.com/article/2015/05/09/us-burundi-politics-idUSKBN0NT0V520150509, [dostęp dn. 11.05.2015]; P. Nduwimana, Burundi president registers to run for third term as clashes erupt, 8 maj 2015, http://www.reuters.com/article/2015/05/08/us-burundi-politics-idUSKBN0NT0V520150508, [dostęp dn. 11.05.2015]; E. Blair, Burundi president registers to run for third term: spokesman, 9 maj 2015, http://www.reuters.com/article/2015/05/09/us-burundi-politics-president-idUSKBN0NT19U20150509, [dostęp dn. 11.05.2015]; R-J. Bartunek, Belgium suspends aid to Burundi after pre-election unrest, 11 maj 2015, http://www.reuters.com/article/2015/05/11/us-burundi-politics-belgium-aid-idUSKBN0NW0LU20150511, [dostęp dn. 11.05.2015]; Burundi: 2005 National Assembly election results, http://www.content.eisa.org.za/old-page/burundi-2005-national-assembly-election-results, [dostęp dn. 11.07.2014]; Burundi: 2005 Presidential election results, http://www.content.eisa.org.za/old-page/burundi-2005-presidential-election-results, [dostęp dn. 11.07.2014]; Burundi: 2010 Provisional presidential election results, http://www.content.eisa.org.za/old-page/burundi-2010-provisional-presidential-election-results, [dostęp dn. 11.07.2014]; Burundi: Election archive, http://www.content.eisa.org.za/old-page/burundi-election-archive, [dostęp dn. 11.07.2014]; Burundi MSD opposition 'joggers’ get life sentences, 21 marzec 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-26681586, [dostęp dn. 11.07.2014]; Burundi — Ethnic Groups, http://www.africa.upenn.edu/NEH/bethnic.htm, [dostęp dn. 11.07.2014]; Africa Burundi CIA The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/by.html, [dostęp dn. 11.08.2014].