Andrzej Nowak, Uległość czy niepodległość, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2014, ss. 255
Najnowsza książka autorstwa uznanego historyka, sowietologa, poczytnego publicysty profesora Andrzeja Nowaka pod tytułem „Uległość czy niepodległość” – pod względem wizualnym – wygląda majestatycznie, elegancko. Jest estetycznie i starannie wydana. Zawartość – pod względem merytorycznym – również nie rozczarowuje. Autor odznaczający się imponującą wiedzą, a jednocześnie potrafiący magnetyzować czytelnika błyskotliwością, świeżością konkluzji i odkrywczością z pozoru znanych faktów, prezentuje szereg refleksji na temat losów narodu polskiego. Rozważa argumenty i kontrargumenty w dyskusji na temat sensowności walk Polaków o niepodległość. Nie ogranicza się jednak do uchwycenia dotychczasowych dyskursów – te owocnie rekonstruuje, lecz z perspektywy współczesnej formułuje całkiem nowe konstatacje, które rzucają światło na rodzime, narodowe batalie, które wbrew pozorom nie należą wyłącznie do przyszłości.
Andrzej Nowak stroni od wyłącznie abstrakcyjnych rozważań, bacznie przyglądając się faktom z historii Polski. Pyta między innymi o racjonalność uzasadnień wojny z bolszewikami, specyfikę września 1939 i sensowność pewnych działań wpisujących się w czyn solidarnościowy XX wieku. Za pośrednictwem swoich rozważań nad nimi daje nam niesłychanie cenną lekcję. Uczy myślenia o własnych korzeniach i spuściźnie bez bezrefleksyjnej aprobaty. Proponuje podejście odpowiedzialne, pełne namysłu oraz zaangażowania w przyszłość wspólnoty Polaków. Warto podkreślić, że rzeczowo opisuje konkretne wydarzenia w kontekście geopolitycznym, na przykład rozpatrując obecną sytuację Polski, przygląda się jej populacji w dobie nowej fazy ekspansji rosyjskiego imperium i zagrożenia przyzwolenia na ogarnięcie wskazaną falą naszej części Europy, czyli polityką appeasementu.
Jako niezwykle cenny walor publikacji trzeba właśnie odczytać diagnozę i przewidywania dotyczące współczesnej sytuacji naszego narodu. Autor przywołuje sytuacje z ostatnich lat, które mamy okazuję obserwować za sprawą doniesień środków masowego przekazu, a także odczuwać w codziennym życiu. Tym samym bezwzględnie obnaża właściwe im zakłamanie, obłudę polityków i powolne dążenie ku upadkowi moralnemu elit i społeczeństwa. Posługując się trafnymi porównaniami pokazuje podobne sytuacje z przeszłości, unaoczniając ich konsekwencje. Uważny czytelnik dostrzeże mądrość przesłania o potrzebie pełnego namysłu podejścia do upolitycznienia sfery prywatnej, do ustosunkowania elit rządzących do krzyża, do poziomu świadomości szans i zagrożeń dla narodu w dobie globalizacji, multikulturowości, transnacjonalizacji oraz szeregu niepokojących zjawisk.
Jak na pracę naukową wysokiej jakości przystało, niniejszy tom znamionuje wnikliwa analiza zmiennych kluczowych dla oceny i prognozy sytuacji narodu Polskiego. Stąd też na nasza baczną uwagę zasługuje pogłębiony intelektualnie przegląd zagrożeń dla Polski. Zaskakujące, a przy tym bardzo cenne jest to, że są to nie tylko zagrożenia zewnętrzne, ale i wewnętrzne. Dokładne, krytyczne i rzetelne omówienie ich właściwości niesie ze sobą walor edukacyjny. Podnosi społeczną świadomość czynników oddziałujących destruktywnie na naszą codzienność i daje wgląd w sposoby ich neutralizowania. Co więcej, pokazuje, dlaczego dzisiaj właśnie my – Polacy musimy być patriotami oddanymi swojej ojczyźnie. Przekonująco dowodzi, że wbrew temu, co ostatnio zwykło się w pewnych kręgach sądzić, patriotyzm nie sprowadza się tylko do płacenia podatków.
Warto jednakże docenić i to, że Andrzej Nowak dostarcza czytelnikom budujących przykładów bohaterstwa, heroiczności czynów, oddania narodowi, ofiarności w dobrej sprawie. Pokazuje to, z czego naprawdę mamy prawo być dumni, a co bezzasadnie próbuje nam się odebrać. Uzmysławia jednocześnie nieodmienną wielką siłę naszych rodaków, która przełożyła się na siłę narodu. Składa jeden z najpiękniejszych hołdów ojczyźnie, jakie może jej oddać prawdziwy patriota.
Książka autorstwa Andrzeja Nowaka pod tytułem „Uległość czy niepodległość” jest lekturą obowiązkową dla wszystkich tych, którym nie jest obca refleksja o własnej tożsamości, dla tych, co nie godzą się na wykorzenienie. Stanowi ona nie tylko hołd złożony Polsce i Polakom, ale również bogate źródło inspiracji do namysłu nad tym, jak funkcjonować w dzisiejszym zglobalizowanym świecie, aby nie zatracić się w ponadnarodowości, europejskości, by nie zapomnieć o istocie polskości. Autor – poprzez świetnie przemyślane przykłady – pokazuje wydarzenia, sytuacje z rodzimej historii, które nie mogą zostać wytarte z pamięci narodowej. Dowodzi, że nie wolno nam skapitulować – tak jak nasi przodkowie nie skapitulowali. Lekcja historii – obrazowo zilustrowana starannie dobranym materiałem wizualnym – której nam udziela jest warta przemyślenia. Stąd też bez wątpienia warto po tę pracę sięgnąć.
Krzysztof Wróblewski
