Roman Rożdżeński, Filozofia a rzeczywistość. Spór o poznawalność świata, Wydawnictwo WAM, Kraków 2012, ss. 372

            Roman Rożdżeński to kierownik Katedry Filozofii Poznania na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, autor wielu publikacji naukowych, między innymi: „Najważniejsza sprawa myślenia”, „Pytanie o sens naszej egzystencji”, „Spostrzegalne a niespostrzegalne”. Jego najnowsza książka pod tytułem „Filozofia a rzeczywistość. Spór o poznawalność świata”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa WAM, w ramach zasobnej w wartościowe publikacje serii wydawniczej „Myśl Filozoficzna”, nie odbiega poziomem od jego poprzednich, uznanych w środowisku akademickim, dzieł. Jest niewątpliwie owocem dojrzałości naukowej oraz wspaniałym efektem wieloletnich prac badawczych i refleksji filozoficznej.

            Przedmiotem książki są zagadnienia wpisujące się w problematykę możliwości poznania świata. Została na jej kartach podjęta próba rozstrzygnięcia sporu o poznawalność rzeczywistości, a także próba zebrania i omówienia dotychczasowych prób, które były nieodzownym czynnikiem składowym ludzkich dylematów właściwie od zarania dziejów – od starożytności, a ściślej od sceptyków. Autorski przegląd koncepcji odznacza się tym, co z punktu widzenia czytelnika jest najcenniejsze, to znaczy, że został on sporządzany przez prawdziwego eksperta w tej dziedzinie, którego odznacza umiejętność stosowania krytycznych ujęć kolejnych filozofów, dostrzegania istoty ich ze sobą ścierania, a także wzajemnego warunkowania w sferze teoretycznej.

            Roman Rożdżeński naświetla odwieczną batalię obecną w łonie dziejów filozofii ze sceptykami, a właściwie ich argumentacją. W świetle tego omawia między innymi próbę Kartezujsza w rozdziale zatytułowanym „Kartezjuszowe usiłowanie radykalnego przezwyciężenia wszelkiego sceptycyzmu”, którą z kolei trafnie zestawia z dorobkiem filozofii nowożytnej, aby następnie rozważyć niemożliwość poznawczego wykroczenia poza zjawiska w sceptycznej filozofii Hume’a czy krytycznej Kanta. W związku z tak nakreślonymi zmianami w sferze pojęcia poznawalności, autor stawia pytania o przyczyny powrotu wątków sceptyckich i ciekawie odpowiada, odwołując się między innymi do Malebranche’a, Locke’a, Leibniza, Berkeleya, Hume’a, Kanta, na łamach obszernych rozdziałów: „Możliwości przejścia od treści naszego umysłu do świata zewnętrznego w ujęciu Malebranche’a, Locke’a, Leibniza”, „Kwestia możliwości poznawczego wykroczenia poza treści umysłu według: Berkeleya, Hume’a, Kanta”, „Sceptyczne wywody Hume’a i ich krytyka”. Żadne ze wskazanych omówień nie zostało zawieszone w próżni intelektualnej czy przywołane bez celu. Każde ma swoje miejsce w toku refleksji nad poznawalnością świata i zostaje skonfrontowane z podstawowymi – nakreślonymi na początku publikacji w rozdziale pod tytułem „Myślenie filozoficzne w cieniu zwątpienia” – przeświadczeniami starożytnych sceptyków.

            Bezcenne jest to, ze autor nie poprzestał na zbadaniu tego jednego problemu, lecz podważył również kwestię jakości uzasadnienia zasadniczych przeświadczeń sceptyków, które były logicznym fundamentem ich filozofii. Zwrócił uwagę na intuicyjny charakter części założeń, wskazał na ich słabości i mocne strony, a jego zwolenników odarł ze złudzeń. Doskonałym podsumowaniem rozważań jest rozdział zatytułowany „Myślenie wobec problemu poznawalności świata. Co i jak jest nam dane poznawczo?” – to seria inspirujących pytań i dających do myślenia, pobudzających intelektualnie odpowiedzi na nie.

            Romana Rożdżeńskiego książka pod tytułem „Filozofia a rzeczywistość. Spór o poznawalność świata” to fachowe, szczegółowe i rzeczowe – ale i bardzo ładnie wydane – opracowanie dotyczące kwestii poznawalności świata, argumentów formułowanych w jej ramach na przestrzeni dziejów przez wybitnych reprezentantów różnych stanowisk. Jest to doskonałe kompendium, które pozwoli czytelnikowi poznać problemy towarzyszące temu odwiecznemu dylematowi ludzkości – godne polecenia, tak jak zresztą wszystkie książki z serii „Myśl Filozoficzna”.

Krzysztof Wróblewski

Książkę można nabyć na stronie Wydawnictwa WAM: http://e.wydawnictwowam.pl/tyt,66805,Filozofia-a-rzeczywistosc.htm

a.me.