Iwona Sowińska, Chopin idzie do kina, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2013, ss. 352

            Znana i doceniana przez kinomanów seria „Horyzonty kina” wzbogaciła się właśnie o kolejną oryginalną i niesłychanie interesującą monografię naukową, która zachwyci również muzykologów oraz znawców kultury muzycznej. Mowa o najnowszej książce historyk filmu, kulturoznawcy, specjalistki w obszarze muzyki filmowej – Iwony Sowińskiej – pod tytułem „Chopin idzie do kina”. Stanowi ona prawdziwą ucztę intelektualną dla wszystkich tych, których fascynuje ścieranie się światów – kina i muzyki. Warto nadmienić, że jest przy tym dziełem pionierskim na światowym rynku wydawniczym. Dlatego też trzeba pospieszyć się z jej zakupem, by inni nas nie ubiegli – naprawdę warto!

            Autorkę polecanej publikacji odznacza doskonała znajomość przedmiotu jej analiz, umiejętność prowadzenia żywej narracji oraz zdolność do trzymania emocji na wodzy. Posiada wszakże znakomite faktyczne kompetencje multidyscyplinarne – filmoznawcze i muzykologiczne oraz bardzo dobry warsztat pisarski, co obecnie jest wśród naukowców rzadkością. Potrafi je również świetnie wykorzystać po to, aby z jednej strony dokonać rekonstrukcji, omówienia i krytyki filmowych wizerunków Fryderyka Chopina, a z drugiej – zaprezentować sposoby oraz cele zastosowania jego muzyki w kinie. Jest mistrzynią wydobywania i eksponowania recepcyjnych niuansów na ekranie. Badania temu właśnie poświęcone są pionierskie i inspirujące, albowiem dają całkiem nowe spojrzenie na wybitnego kompozytora, funkcjonalność stworzonych przez niego utworów i towarzyszące im walory, warunkujące atrakcyjność dla świata filmu. Są przy tym obiektywne, ponieważ jeśli autorka formułuje oceny, są one wyważone, podparte różnorodnymi logicznymi argumentami wypływającymi z olbrzymiej wiedzy merytorycznej, a przede wszystkim – zdroworozsądkowe. Dzięki temu przekonująco uzasadnia dlaczego pewne zabiegi są banalne i ta banalność wcale nie jest uwarunkowana brakiem wrażliwości czy kompetencji ze strony widza, ale przyczyny ich marnej jakości leżą całkiem gdzieś indziej. Gdzie? O tym przekona się czytelnik tej co chwilę, co stronę, co wątek zaskakującej książki.

            W publikacji tej znajdzie czytelnik przegląd wszystkich filmów biograficznych, w jakich pojawiła się sylwetka Chopina i jego muzyka – zarówno polskich, jak i zagranicznych. Praca Iwony Sowińskiej nie sprowadziła się jednak tylko i wyłącznie do przedstawienia tych pozycji filmowych, ukazania ich kluczowych wątków czy wykazania symptomatycznych tendencji w nie wpisanych oraz ewolucji sposobów przedstawień wraz z rozwojem i metaforami zachodzącymi w łonie zarówno polskiej, jak i światowej kinematografii. Uświadomiła wszak przede wszystkim jak wiele muzyka w filmie znaczy oraz w jaki sposób te znaczenia odszyfrowywać i pojmować tak, aby nie ograniczyć się do lakonicznych stwierdzeń sprowadzających się do tego czy ścieżka dźwiękowa nam się podobała i czy pasowała do kolejnych scen. Iwona Sowińska podjęła się zatem wykształcenia widza poprzez wyostrzenie jego przytępionych nadmiarem efektów specjalnych zmysłów. I wcale nie tyczy się to tylko i wyłącznie dzieł o tytułowym wątku przewodnim.

            Niezwykle cenne są autorskie wskazania, jakie poczyniła badaczka w sferze recepcji tekstów kultury. Wyeksponowała podejście hołdujące słuchaniu pamięcią wymagające nie tylko refleksyjnego podejścia, ale i rozległych kompetencji kulturowych. Nie są to więc tylko proste schematy czy szablony interpretacyjne, do których sprowadzają się okazjonalne opracowania poświęcone kilku wybranym w sposób celowościowy utworom. Pokazała wszakże metody, techniki i narzędzia służące identyfikacji sensów – hybrydalnych, incydentalnych, wynikających z nawarstwiania się rozmaitych kontekstów: społecznych, politycznych, ekonomicznych, kulturowych, wynikających z treści filmu, brzmienia fabuły, właściwości charakterologicznych czy psychofizycznych poszczególnych bohaterów i wielu innych. Uzmysłowiła nam istotę i właściwości „muzyki wyobrażonej”. To właśnie wyróżnia tę książkę spośród innych o zbliżonej tematyce.

            Po przeczytaniu książki Iwony Sowińskiej, pod tytułem „Chopin idzie do kina” już żaden z filmów, jakie zobaczymy nie będzie dla nas takim, jakim byłby wcześniej. Autorka nauczy nas wszak oglądania i słuchania przekazu filmowego. Bez wątpienia wyostrzy nasze zmysły, uczuli na pewne mechanizmy. Przede wszystkim jednak uzmysłowi jak niepowtarzalna jest sztuka, ale, że nie powinniśmy być wobec niej bezkrytyczni, o ile umiemy ją odbierać i pojmować. Dla osób zajmujących się natomiast zawodowo filmem i muzyką jest to pozycja obowiązkowa. Okaże się przydatna dla teoretyków badających ich fenomeny oraz praktyków – także na przykład specjalistów w sferze marketingu komercyjnego czy politycznego – korzystających z ich właściwości. To książka, którą z przyjemnością przeczytają wszyscy wielbiciele kina i muzyki (nie tylko Chopina).

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa UNIVERSITAS: http://www.universitas.com.pl/ksiazka/Chopin_idzie_do_kina_3235.html

Piotr Tomaszewski

a.me.