Skandale polityczne to temat, który zawsze budzi wielkie emocje. Towarzyszą one życiu politycznemu wszystkich epok. Kiedy udział w życiu politycznym zdobywają wszystkie grupy polityczne, skandale stają się co raz częstsze i co raz bardziej pospolite. Zabrze (Hindenburg) okresu międzywojnia również miało swojego skandalistę. Był nim nadburmistrz miasta Max Fillush.  

Max Fillusch urodził się 9 grudnia 1896 r. w Warmuntowicach (Warmunthau). Uczęszczał do szkoły ludowej oraz gimnazjum we Wrocławiu (Breslau). W czasie I wojny światowej służył w armii pruskiej, odznaczony Żelaznym Krzyżem I i II klasy. Po wojnie stał się jednym z wielu ludzi zaniepokojonych sytuacją w kraju.W 1924 r. został wybrany do rady gminnej Biskupic (obecnie dzielnica Zabrza). Rok później został członkiem reaktywowanej NSDAP – numer legitymacji 20 531. Utrzymywał się z prowadzenia sklepu z towarami kolonialnymi. Do 1933 roku obejmował różne stanowiska partyjne m.in. kierownika górnośląskiego obszaru przemysłowego, kierownika zabrzańskiej grupy miejscowej; został również wybrany posłem do Reichstagu. W latach 1927-33 był członkiem rady miejskiej Zabrza.

Po przejęciu władzy przez NSDAP Fillusch – doceniony za swoją dotychczasową działalność – obejmuje funkcję kreisleitera i nadburmistrza Zabrza[1]. Do 1935 r. pozycja Filluscha w lokalnych strukturach partyjnych była nie do podważenia.  Wszystko zmieniło się po donosie, który wpłynął do władz NSDAP we Wrocławiu (Breslau). Nadburmistrz Zabrza został oskarżony o paserstwo, co więcej ludność miasta oburzały alkoholowe wybryki kreisleitera. Zagrożenie bijące w autorytet państwa i partii dostrzegł sam gauleiter Joseph Wagner i zlecił Gestapo śledztwo w tej sprawie. Raport z niego został dostarczony najwyższym urzędnikom Rzeszy m.in. ministrowi spraw wewnętrznych.  Szczególnie rażące w zachowaniu Filluscha było pijaństwo, odbijające się na autorytecie partii i państwa. 1 marca 1935 roku w Zabrzu miał odbyć się wiec poparcia dla Zagłębia Saary. Długo wyczekiwano przemówienia Filluscha, jednak nie doszło ono do skutku. Przyczyną były następstwa 48-godzinnej libacji alkoholowej.

Alkoholowym problemom nadburmistrza często towarzyszyły bójki, w których bardzo chętnie brał udział. 13 marca 1936 r. Fillusch spożywał alkohol ze znajomymi w „Restauracji Dworcowej” w Zabrzu. Pod wpływem alkoholu wdał się w konflikt z dwoma instruktorami Hitler-Jugend. Szybka reakcja urzędników pozwoliła zapobiec bójce, a nadburmistrz został odwieziony do domu.  16 marca 1936 r. Fritz Bracht, zastępca J. Wagnera ogłosił odwołanie Filluscha ze stanowiska kreisleitnera.

Polska prasa przygraniczna często pisała o wyczynach zabrzańskiego nadburmistrza, co jeszcze bardziej podważało jego autorytet partyjny w oczach funkcjonariuszy NSDAP. Zajście z 13 marca 1936 było wielokrotnie opisywane w polskiej prasie m.in. w piśmie „Polonia”. Wszczęto śledztwo partyjne, które uniewinniło nadburmistrza.  W listopadzie 1936 r. odbył się proces Filluscha oskarżonego o paserstwo. W procesie oskarżono 8 osób, Fillusch wraz z żoną zotali uniewinnieni. Prasa nazistowska wykorzystała to w celach propagandowych, próbując ratować wątły autorytet  nadburmistrza. Partia postanowiła pozostawić Filluscha na zajmowanym stanowisku, aby nie dawać stronie polskiej kolejnych argumentów do podważania autorytetu NSDAP wśród Górnoślązaków.

Wraz z wybuchem II wojny światowej Fillusch sprawował funkcje administracyjne na szczeblu prowincji. Po wojnie wyjechał w głąb Niemiec. Zmarł w 1965 r. w Hanowerze.

Tomasz Kosiński

Na podstawie:

R. Kaczmarek, M. Węcki: Miasta Górnego Śląska i Zagłębia 1939-1945, Katowice 2009

Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek. Gliwice 2011

M. Węcki Struktury i kadry kierownicze zabrzańskiej NSDAP [w:] Zabrze 1933-1989. Szkice z dziejów politycznych miasta, red. S. Rosenbaum, Zabrze 2011

M. Bartków Wehrwolf na Górnym Śląsku, Kraków 2014

[1] Więcej o zabrzańskim NSDAP https://konserwatyzm.pl/artykul/11253/rozwoj-nazizmu-na-gornym-slasku-na-przykladzie-hindenburga-z