W roku bieżącym mija 200-lecie tej wojny, która przyniosła Polsce wiele nadziei i rozczarowań.

Epoka napoleońska w Polsce (1806-1812) to okres największych nadziei na odzyskanie niepodległości w wieku XIX. Nigdy potem, aż do roku 1918, nie zaistniała tak korzystna koniunktura międzynarodowa, która mogła doprowadzić do odbudowy państwa polskiego. Wysiłki Polaków zmierzające do urzeczywistnienia tego celu były w tym czasie ogromne i objawiły się głównie na polu wojskowym. Ale także aktywność polityczna dwóch orientacji – francuskiej i rosyjskiej – zaowocowała potem narodzinami nowoczesnych koncepcji geopolitycznych na przełomie XIX i XX wieku.

Można zaryzykować twierdzenie, że w epoce napoleońskiej należy doszukiwać się źródeł polskiej myśli niepodległościowej. Na pewno epoka ta i jej wspomnienie inspirowały prawie wszystkie XIX-wieczne zrywy powstańcze. „Przez cały wiek, lecz również w wieku XX, epoka napoleońska i wspomnienie owych kilku wiosen „nadzieją brzemiennych” były hasłem dla tych, którzy twierdząco odpowiedzieli na najważniejsze bodaj pytanie stulecia: „Bić się czy nie bić?” Wiara w pomoc Zachodu, symbolizowanego przez Napoleona, choć złudna, była jednym z najważniejszych czynników psychiki narodu, który chciał wierzyć, że Europa się nim interesuje” – napisał dr Andrzej Nieuważny w książce „My z Napoleonem”. Legenda Napoleona przeżyła wiek XIX i fascynowała Polaków prawie do końca XX wieku, stając się swoistym fenomenem na skalę europejską.

200. rocznica wojny 1812 roku jest więc doskonałą okazją do przypomnienia tego tak ważnego w naszej historii epizodu. Wystawa składa się z dwóch części – w pierwszej pokazano okres Księstwa Warszawskiego zapoczątkowany pokojem w Tylży (1807 r.). Obok ogromnego wysiłku militarnego, jakim była budowa sil zbrojnych Księstwa z ks. Józefem Poniatowskim na czele, lata te przyniosły doniosłe przemiany społeczne, jakie niósł ze sobą wprowadzony w życie w 1808 roku Kodeks Napoleona. Druga część wystawy pokazuje już samą wojnę 1812 roku, która zakończyła sen o odbudowie Polski pod skrzydłami napoleońskiej Francji i narodziła na krótko inną legendę – cara Aleksandra I, wskrzesiciela imienia Królestwa Polskiego i patrona Wojska Polskiego.

Pokazywanie epoki napoleońskiej jest wdzięcznym zajęciem – albowiem nie ma innej, która przyniosłaby tak liczne dzieła sztuki. Polskie malarstwo ma tutaj zasługi szczególne nawet na tle europejskim. Na wystawie prezentowane są obrazy, grafiki i akwarele ze zbiorów trzech muzeów: Muzeum Wojska w Białymstoku, Muzeum Romantyzmu w Opinogórze i z Muzeum Niepodległości w Warszawie. Obok znanych i cenionych obrazów Jana Rosena, Jerzego Kossaka, Mariana Adamczewskiego, zobaczymy akwarele Bronisława Gembarzewskiego, a także mało znane litografie i grafiki ze zbiorów Muzeum Niepodległości. Niewątpliwą atrakcją dla zwiedzających będą dwie ogromnych rozmiarów cyfrowe kopie dwóch francuskich obrazów: Nicolasa Louisa Gosse (1787-1878) „Napoleon wita królową Prus Luizę w Tylży, 6 lipca 1807 roku” oraz Francois Mularda (1769-1850) „Spotkanie Napoleona I z wysłannikami szacha perskiego Mirzy Mohammeda Reza Qazvini na zamku Finkenstein, 27 kwietnia 1807 roku”. Pierwszy obraz zajmuje 24 m kw. – ma sześć metrów długości i cztery metry szerokości. Oryginały obu prezentowanych obrazów znajdują się obecnie w Wersalu.

Zwiedzający mogą także obejrzeć kolekcję książek o tematyce napoleońskiej, które znajdują się w zbiorach Biblioteki Naukowej Muzeum Niepodległości w Warszawie. Jedną z nich jest unikatowy egzemplarz Kodeksu Napoleona wydany w 1813 roku.

Szczególne miejsce na wystawie zajmuje ekspozycja broni i mundurów armii walczących w wojnie. Ze zbiorów prywatnych pozyskano dwa oryginalne karabiny z lat 1808-1809 oraz dwa pistolety kawaleryjskie z tego samego okresu. Można będzie także zobaczyć kule armatnie wykopane z pobojowisk napoleońskich i pałasz kawaleryjski. Te obiekty uzupełniają repliki dwóch mundurów armii Księstwa Warszawskiego oraz zbiór kilkudziesięciu czapek używanych przez wojska francuskie, polskie i rosyjskie. Są wśród nich m.in. czapki oficerów i żołnierzy szwoleżerów Gwardii Cesarza Napoleona, w tym czapka używana przez szwadron Tatarów litewskich, czapki pułków piechoty Księstwa Warszawskiego, czapka ułana z Pułku Ułanów Litewskich służących w armii Aleksandra I oraz czapka kirasjera rosyjskiego. Jest również replika wyposażenia wojskowego księcia Józefa Poniatowskiego i jego sztabu.

Ekspozycje uzupełniają opisy działań wojennych, biogramy dowódców, plany kampanii i poszczególnych bitew, a także kalendarium wojny.

Na miesiąc wrzesień i październik przewidziane są przedsięwzięcia towarzyszące wystawie w tym:

prezentacja przez członków grup rekonstrukcyjnych mundurów i broni z epoki napoleońskiej
dyskusja pod tytułem „Z Napoleonem czy Aleksandrem?” z udziałem dr. Andrzeja Nieuważnego (Uniwersytet Mikołaja Kopernika Toruniu), dr. hab. Jarosława Czubatego (Uniwersytet Warszawski) i dr. hab. Andrzeja Ajewskiego (Akademia Humanistyczna w Pułtusku) – najwybitniejszych w tej chwili badaczy epoki napoleońskiej.
projekcję fragmentów filmów fabularnych i dokumentalnych przedstawiających okres napoleoński.

Wystawa „Wojna 1812 roku” (Muzeum Niepodległości w Warszawie), 10 lipca-14 października 2012. Scenariusz i realizacja: Jan Engelgard i Paweł Bezak

myslpolska.pl

aw