Mirosław Karwat, O karykaturze polityki, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2012, ss. 684
Po dziele autorstwa Ryszarda Skarzyńskiego pod tytułem „Podstawowy dylemat politologii: dyscyplina nauki czy potoczna wiedza o społeczeństwie?” nadszedł czas na krytyczne, lecz kulturalne przyjrzenie się kolejnej sferze życia społecznego. Sprostał temu uznany profesor nauk humanistycznych, politolog, ekspert z zakresu teorii polityki i socjotechniki, kierownik Zakładu Filozofii i Teorii Polityki w Instytucie Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, a wyniki rozważań zamieścił w swojej kolejnej – nieodbiegającej poziomem od pozostałych, bardzo dobrych i cenionych publikacji autora – książce zatytułowanej „O karykaturze polityki”, która ukazała się nakładem Warszawskiego Wydawnictwa Literackiego MUZA SA w ramach serii wydawniczej „Spectrum”.
W jednym z pierwszych zdań wprowadzenia autor stwierdza, że polityka nie zawsze jest czy musi być karykaturą, czyli wykoślawionym obrazem społeczności, idei i projektów społecznych, idei, projektów społecznych, charakterów ludzkich – śmiesznym i przerażającym jednocześnie. Istnieje bowiem alternatywa, to znaczy polityka konstruktywna oraz produktywna, którą należy przeciwstawić temu, co Mirosław Karwat określa mianem pseudopolityki. Jej uprawianie jest znamienne dla ludzi kompetentnych, twórczych, ideowych, odpowiedzialnych. Katalog porównań na tym tle niesie bardzo trafne w dobie nieustannej roszczeniowości obecnej na ustach członków społeczeństwa, przesłanie. Mianowicie – „Narzekasz na efekty lub styl polityki? Sam zrób to inaczej, lepiej, a przynajmniej w tym pomóż”. Choć wszyscy oczywiście wiedzą jak zmodyfikować działania polityków, „by żyło się lepiej”, wszyscy nie działają, gdyż ograniczają się do krytykanctwa. W związku z tym wartościowe są uwagi na temat selekcji negatywnej i przypadkowej oraz motywów aktywnego uczestnictwa w polityce, głównie odnośnie wypaczonych motywacji i chorobliwej ambicji.
Groteskową deformacją polityki jest według Mirosława Karwata pewien sposób myślenia i działania niektórych polityków odznaczających się właściwymi im cechami, które wymienia oraz szczegółowo opisuje. Nie jest to jedyne oblicze karykatury polityki – według warszawskiego badacza. Medioznawców zainteresuje kolejne – medialny obraz polityki konstruowany przez dziennikarzy niezdolnych do refleksji, pozbawionych jakichkolwiek zahamowań w pogoni za sensacjami, skandalami i aferami lub za niczym, z którego da się zrobić „coś”. Autor nie oszczędził w tej kwestii również naukowców, ostatecznie konstatując: „Łączny rezultat współdziałania megalomanów w kręgu polityków, dziennikarzy i naukowców jest taki, że publiczność emocjonuje się bieżączką, która już za chwilę ma tyle znaczenia, co zeszłoroczne śniegi, karmiona jest ciągłymi zapowiedziami (ale już nie rozliczeniem tych zapowiedzi), zabawiana jest nieustannym przestawianiem figur i dekoracji na scenie politycznej, przy czym gubi z pola widzenia problemy społeczne, projekty rozwiązań, a zwłaszcza bilans działania tych, którzy absorbują społeczną uwagę”.
Książka zdaje się dobrym źródłem informacji oraz narzędzi umożliwiających interpretowanie wypaczeń dostrzegalnych w polskiej polityce, między innymi: retropolityki, neuropolityki, obliczy megalomanii, narcystycznego schematu autokreacji i kariery, polityków dyzmoidalnych, moralnego i ideowego przeniewierstwa czy medialno-wyborczych manipulacji polityków, na przykład medialnej mistyfikacji reprezentacji, a także przywództwa, taktycznej oraz marketingowej deformacji wyborów. Czytelnicy dowiedzą się również o medialnym filtrze selekcji polityków w kontekście mediatyzacji polityki, której konsekwencje sprowadzają się do deformacji wyobrażenia o tym, czym jest polityka czy karykaturalność stereotypów zawodu polityka. Wszystkie uwagi autora na marginesie analizy między innymi zjawisk społecznych są interesujące i oryginalne.
„O karykaturze polityki” Mirosława Karwata zaciekawi socjologów, politologów, medioznawców, historyków i tych, którym polityka nie jest obojętną. Przywoła zapewne skojarzenia opisanych, określonych typów zachowań, z tymi znanymi szerokiej publiczności zwłaszcza ze środków masowego przekazu, w związku z czym książka ta zdaje się stymulować do refleksji oraz odgadywania ukrytych znaczeń. Co więcej, ze względu na jej ciekawą formę – pomieszczanie pamfletów z tekstami naukowymi jest w porównaniu z innymi książkami dotykającymi tematyki kondycji polskiej polityki przystępna, gdyż nie ma w niej przykładowo jakichkolwiek przejawów naukowego żargonu. Wszystko to ułatwia recepcję między innymi omówionych typów społecznych czy panoramy tendencji społecznych oraz możliwość wykorzystania udostępnionych narzędzi do samodzielnego interpretowania zjawisk politycznych. Z tych powodów warto zapoznać się z jej treścią – czytelnik się nie zawiedzie.
Krzysztof Wróblewski
Książka jest dostępna na stronie Warszawskiego Wydawnictwa Literackiego MUZA S.A.: http://www.muza.com.pl/?module=okladki&id=42326
