I oto, po tylu latach, rosyjski historyk, Nikita Pietrow, dotarł do mitycznej „teczki” ze sprawą Bolesława Piaseckiego znajdującej się w Archiwum Państwowym Federacji Rosyjskiej. W książce poświęconej Iwanowi Sierowowi opisał ją na podstawie dokumentów NKWD. Oto najważniejszy fragment:

„W notatce pod­pisanej przez Sierowa 20 grudnia [1944] przytoczona została biografia Piasec­kiego, informacje o jego działaniach w AK oraz zatrzymaniu w Warszawie, na Pradze. 22 grudnia [1944] Sierow sporządził wiadomość dla Stiepana Mamułowa, kierownika sekretariatu NKWD, że Piasecki po aresztowaniu zapro­ponował przygotowanie analizy wad w działalności PKWN oraz propo­zycji jej ulepszenia. Do wysłanej do Moskwy notatki Sierowa dołączono przetłumaczony z języka polskiego maszynowy zapis wielostronicowego komentarza Piaseckiego. Autor dużo uwagi poświęcił historii powsta­wania polskiego ruchu oporu, opisywał wydarzenia z lat 1939-1941 oraz po 1941 roku. Sięgając do historii, Piasecki starał się wyjaśnić źródła i przy­czyny negatywnego stosunku Polaków do PKWN. Jego zdaniem podsta­wowy błąd PKWN polegał na tym, że wśród ludności nie była prowadzo­na wystarczająco aktywna działalność informacyjna, wyjaśniająca, jakie cele ma władza, która weszła do Polski wraz z Armią Czerwoną. W ko­mentarzu Piasecki przytaczał najbardziej rozpowszechnione wśród pol­skiej inteligencji obawy wobec władzy sowieckiej w Polsce. Patetycznie wykrzykując, że Polska nie chce być siedemnastą republiką ZSRS, były akowiec radził, aby otwarcie zanegować tego rodzaju obawy i scenariusze. Należy – przekonywał – jasno oświadczyć, że nie będzie zsyłek wszystkich niepokornych na Syberię i że w Polsce nie będzie takiego ustroju komu­nistycznego jak w ZSRS. Piasecki dawał do zrozumienia, że sam nie żywi podobnych obaw i jest pewien, że PKWN nie ma takich planów. Ale PKWN powinien bardziej odważnie zapraszać do współpracy różne stron­nictwa oraz przedstawicieli innych partii – „wszystkich, którzy są przeciw”. Piasecki kończył swoją „ekspertyzę” bezpośrednią propozycją współ­pracy z nową polską władzą i zapewniał, że jest gotów podjąć się każdego zadania, na przykład w organach władzy lokalnej w Warszawie.

Na załączonej notatce Sierowa Mamułow umieścił adnotację: „Do Sta­lina, Mołotowa. Tel[egra]m do Sierowa”. Nie wiadomo, czy Stalin i Mołotow zapoznali się z opinią Piaseckiego. W każdym razie w archiwach nie udało się odnaleźć żadnych dowodów, że otrzymali ten materiał. Beria natomiast zareagował. 8 stycznia 1945 roku wysłał Sierowowi do Lublina zaszyfrowany telegram: „Dokument Piaseckiego wydaje sięin­teresujący, tylko forma jest niezbyt fortunna, biorąc pod uwagę, że jest to tekst więźnia. Lepiej, żeby miał charakter własnoręcznie napisanych zeznań. Proszę wypowiedzieć się na temat możliwości wykorzystania Piaseckiego <i jak najlepiej wykorzystać go do naszych zadań: przez ofi­cjalną pracę w polskich organach rządowych czy w konspiracji> [ten fragment Beria wykreślił z treści depeszy]. Jeśli nie przesłuchiwaliście Piaseckiego osobiście, zróbcie to, poinformujcie nas, jakie robi wrażenie, czy można mu powierzać <poważne sprawy> [ostatnie dwa słowa zostały przez Berię wykreślone]”.

Koniec cytatu. Dokumenty te potwierdzają wersję, jaką przedstawiłem w książce „Wielka gra Bolesława Piaseckiego” (Warszawa 2008). Po pierwsze, to Piasecki i jego memoriał z 30 listopada 1944 roku nadał „bieg sprawie” (zamieściłem go w aneksie ww. książki). Po drugie, Sierow dostał na biurko ów memoriał i bardzo się nim zainteresował, przekazując jego tłumaczenie do Moskwy. Tam być może został o tym poinformowany sam Stalin. Moskwa dała Sierowowi „carte blanche”. Po czwarte – memoriał i rozmowy (przesłuchania) nie dotyczyły spraw Kościoła, tylko kwestii politycznych związanych  realiami 1945 roku. Do sprawy jeszcze wrócę w II wydaniu „Wielkiej gry Bolesława Piaseckiego” (wydanie w styczniu 2014).

Jan Engelgard

N. Pietrow, „Stalinowski kat Polski Iwan Sierow”, Warszawa 2013, ss. 50-53

Myśl Polska. Nr 47-48 (24.11-1.12.2013)