„Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i Nieszczęsne dni (dziennik z lat 1918-1919)”. Recenzja książki

Iwan Bunin, Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i Nieszczęsne dni (dziennik z lat 1918-1919), wybór, przekłady i komentarze Renaty Lis, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2012, ss. 358

            Polski czytelnik doczekał się nareszcie zbioru arcydzieł literatury rosyjskiej, a ściślej wielkiego jej mistrza, laureata literackiej Nagrody Nobla – Iwana Aleksiejewicza Bunina, pod tytułem „Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i Nieszczęsne dni (dziennik z lat 1918-1919)”. Ukazał się on nakładem Wydawnictwa Sic! w ramach serii „Wielcy Pisarze w Nowych Przekładach”. Jest to o tyle cudowna wiadomość, że zebrała oraz przetłumaczyła dzieła wybitnego pisarza na język polski ceniona tłumaczka i pisarka Renata Lis. Jej „ingerencja w tekst” nie naruszyła tego, co stanowi o pięknie rosyjskiej prozy oraz – co szczególnie cenne – nie pozbawiła jej ducha obecnego w literaturze z okresu przedrewolucyjnej Rosji.

            Teksty Iwana Aleksiejewicza Bunina, dostępne czytelnikowi w recenzowanym tomie, powstawały w momentach przełomowych zarówno w dziejach jego ojczyzny, jak i historii osobistej. Wątki te zdają się znajdować ujście oraz przeplatać oraz łączyć w kolejnych opowieściach dotyczących między innymi – choć nie zawsze bezpośrednio – realiów drugiej wojny światowej, emigracji czy przewrotu bolszewickiego. Konsekwencją tego jest proza nasycona niepokojem, tęsknotą za minionym czasem, poczuciem utraty ojczyzny i dążeniem co uchwycenia rosyjskości w całym jej pięknie. Polskiemu czytelnikowi może się to wydać szczególnie bliskie.

            Nowe przekłady późnych czternastu opowiadań emigracyjnych z tomu „Ciemne aleje”, takich jak na przykład: „Czysty poniedziałek”, „Zimna jesień”, „Zojka i Waleria”, „Późna godzina”, „Szmaragd” czy dotąd pomijanych w wydaniach polskich i rosyjskich z przyczyn obyczajowych, pod tytułami: „Pani Klara”, „Żelazna sierść”, „Gość” – zachwycają. Dzięki wkładowi pracy tłumaczki, czytelnik ma możliwość poznania na nowo „Nieszczęsnych dni” – dziennika pisanego w Moskwie od 1 stycznia do 24 marca 1918 roku oraz w Odessie od 12 kwietnia do 20 czerwca 1919 roku i „Końca” opublikowanego dotąd w Polsce tylko raz – bez słowa komentarza, nad czym ubolewa Renata Lis – w 1986 roku, a ważnego dla recepcji dzieł noblisty – tekstu. Ukazanie arcydzieł Iwana Aleksiejewicza Bunina na tle wydarzeń towarzyszących zagładzie Rosji ziemiańsko-chłopskiej, czyli niejako czynnika, który w znacznej mierze ukształtował go jako artystę, należy uznać za nie lada osiągnięcie pomysłodawcy inicjatywy. Dzięki temu książka ta rzuca nowe światło na całą twórczość jednego z najwybitniejszych pisarzy Rosji przedrewolucyjnej.

            Trudno przecenić uwagi tłumaczki zamieszczone w obszernym i niezwykle rzeczowym wprowadzeniu. Objaśnia tam ona okoliczności powstania dzieł zamieszczonych w wyborze pod tytułem „Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i Nieszczęsne dni (dziennik z lat 1918-1919)”, zarysowuje zależności ich treści od wydarzeń, jakich ich autor był świadkiem, daje wskazówki co do tego jak odczytywać pewne fragmenty oraz – co niezwykle funkcjonalne dla czytelnika rozpoczynającego dopiero swą przygodę literacką z twórczością Iwana Aleksiejewicza Bunina – wyjaśnia w jakiej kolejności zapoznawać się z nimi.

            Pewnym pryzmatem przez, który ukazane zostały jego dzieła jest również rewolucja bolszewicka ze wszystkimi jej konsekwencjami, przy czym na baczną uwagę zasługuje kwestia katastrofy założycielskiej, która uwarunkowała dążenie do ocalenia spuścizny narodowej utrwalonej w formie sztuki. Dzięki temu dzieła rosyjskiego noblisty pokazują to, co świadczyło o świetności dawnej Rusi, to znaczy jej piękną tradycję wierzenia, kulturę symboliczną. Jednakże przywołany katalog nie wyczerpuje znaczeń wpisanych w przekaz autora, warto poznać go samodzielnie poprzez lekturę ten cennej pozycji bibliograficznej.

Wielbicieli twórczości Iwana Aleksiejewicza Bunina na pewno zadowolą dwa ciekawe bonusy od Renaty Lis, to znaczy tekst pod tytułem „Dwa zegarki Iwana Bunina” oraz „Kalendarium życia i twórczości Iwana Bunina”. Pierwszy dotyczy tego, co pisarza wyróżniało spośród innych – to, ze posiadał dwa zegarki: „swój” oraz „sowiecki”, co z kolei zdaje się posiadać znaczący wymiar symboliczny, który tłumaczka z wielką pasją wyjaśnia czytelnikowi. W jego ramach także zarysowuje między innymi inspiracje Iwana Aleksiejewicza Bunina, które zdeterminowały pewne momenty jego twórczości, uzmysławia wydarzenia, które wywarły wpływ na autora postrzeganie rzeczywistości społecznej. Te i inne uwagi są szczególnie pomocne przy interpretowaniu twórczości wybitnej postaci. Uznać go trzeba za bardzo oryginalny i ciekawy rys biograficzny. Drugi z kolei bonus zawiera spis najważniejszych wydarzeń z życia bohatera, który może z powodzeniem posłużyć jako przyczynek do napisania jego biografii.

            Książka pod tytułem „Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i Nieszczęsne dni (dziennik z lat 1918-1919)” to doskonała okazja, by przypomnieć sobie bądź przeczytać arcydzieła Iwana Aleksiejewicza Bunina na nowo lub, aby poznać – te dotąd słabo dostępne. Zainteresuje wszystkich zafascynowanych rosyjską prozą oraz zainteresowanych realiami dawnej Rosji, ponieważ wybitny pisarz, z właściwą sobie lekkością stylu, opisał podpatrzone, zaobserwowane, przeżyte sytuacje, które dobrze oddają klimat czasów, w których żył.

Paweł Zaciszewski

Książka dostępna na stronie Wydawnictwa Sic!: http://www.wydawnictwo-sic.com.pl/ksiazka/336/P%C3%B3zna-godzina-Opowiadania-emigracyjne-i-Nieszczesne-dni-%28dziennik-z-lat-1918-1919%29/nowosci/

a.me.

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *