Sanicki: Charles Maurras. 155 rocznica urodzin

Charles Maurras. 155 rocznica urodzin

20 kwietnia 1868 urodził się Charles Maurras- prowansalczyk, francuski myśliciel polityczny, filozof, krytyk literacki, poeta i polityk. Pochodził z miejscowości Martigues koło Marsylii; była to miejscowość, która przed wiekami była jedną z pierwszych kolonii greckich gdzie rozpoczyna się najstarsza historia Zachodu. Wychował się on w atmosferze głęboko religijnej i monarchistycznej. Matka była gorliwą katoliczką i rojalistką, a ojciec stał na przeciwstawny biegunie światopoglądowym ponieważ nie wierzył w Boga i miał poglądy raczej liberalne. Nie stawiał jednak przeszkód w wychowaniu katolickim swoich dzieci.

.


Młody Charles Maurras od początku zdradzał swoje szerokie horyzonty intelektualne. W 1876 roku rozpoczął naukę w Kolegium Sacre-Coeur w Aix-en-Provence; celował we wszystkich przedmiotach oraz wielbił poezję, którą czytał oprócz francuskiego w językach: prowansalskim, włoskim, łacińskim, greckim i angielskim. Był dzieckiem bardzo pobożnym. W wieku 14 lat zaczął głuchnąć. Był to zapewne rezultat kokluszu, a więc infekcji z punktu widzenia współczesnej medycyny niegroźna. W efekcie zamknęła mu ona drogę do wymarzonej kariery oficera marynarki wojennej oraz wywoła kryzys wiary. Młody Charles Maurras zaczął zadawać klasyczne dla teodycei pytanie: Bóg jest wszechmocy to dlaczego do tego dopuścił? Odejście od wiary stawało się coraz bardziej widoczne. Aż wreszcie w środowisku paryskich intelektualistów i na skutek lektur takich myślicieli, jak Blaise Pascal, David Hume, Schopenhauer Kant i Nietzsche ostatecznie podkopały w nim znaczenie wiary. Jednocześnie zachwycał się myślą Tomasza z Akwinu. Warto wspomnieć, że przed wyjazdem do Paryża na Sorbone z zamiarem podjęcia studiów filozoficznych 9 marca 1884 jako młody maturzysta wygłosił odczyt pt. Święty Tomasz z Akwinu jako student i wykładowca Uniwersytetu Paryskiego. Imponujące w filozofii Akwinaty było dla Maurrasa to, że prowadził on swój wywód w sposób wysoce logiczny i rozumowy. Tomizm odzwierciedlał nastawienie mentalne francuskiego nacjonalisty, że wiara nie jest uczuciem i uniesieniem ale podróżą intelektualną w celu ostatecznego zrozumienia Boga, świata i człowieka. Co ciekawe nie będąc chrześcijaninem, nawrócił się do Boga bezpośrednio przed śmiercią. Katolicyzm był dla niego przede wszystkim filozofią. Gwarantował w społeczeństwie ład i porządek. Czynił jednostkę zdyscyplinowaną i uspołecznioną dzięki jasnym regułom moralnym. Był też katolicyzm strukturą antydemokratyczną, co sprawiało, że władza Kościoła jest oparta na autorytecie a nie woli większości. Maurras wspominał, że nawet władza papieża pochodzi bezpośrednio od Ducha Świętego, a nie w wyniku głosowania kardynalskiego na konklawe. Innymi słowy temu francuskiemu intelektualiście katolicyzm imponował swoim intelektualizmem i syntezą żydowskiego fideizmu oraz greckich pojęć umożliwiających poznanie Bytu- Boga. O potędze intelektualnej Charlesa Maurrasa niech świadczy fakt, że czytał i pisał niemal codziennie przez osiemnaście godzin na dobę. Nawet w kawiarni czy restauracji, w gronie znajomych gdy przyszła mu jakaś myśl, brał ze stolika serwetkę i na niej pisał. Jego bibliografia literacka liczy 147 książek i ponad cztery tysiące artykułów.

.
Najważniejszą częścią życiorysu tego francuskiego nacjonalisty była polityka. W związku z tym, założył w 1899 Action Francaise- ruch polityczny o charakterze monarchistycznym, nacjonalistycznym i kontrrewolucyjnym, który przez następne 40 lat był głównym reprezentantem francuskiej antyliberalnej prawicy. Poglądy polityczne nie spotykały się z aprobatą ze strony władzy republiki. Przez co kilkukrotnie trafiał do więzienia. Już przed 1914 rokiem Maurras dwukrotnie znalazł się w więzieniu: aresztowany po demonstracjach w obronie profanowanych kościołów i czci Joanny d’Arc na przełomie 1908 i 1909 roku oraz skazany na osiem miesięcy po demonstracji 1 grudnia 1912 roku w Wersalu. Następnie 14 lutego 1936 rząd radykała Alberta Sarrauta wydał dekret delegalizujący Action Francaise i jej wszystkie przybudówki, a 21 lipca tegoż roku, kierowany przez Leona Bluma rząd Frontu Ludowego w odwecie za artykuły Maurrasa oskarżające premiera o „mordowanie pokoju” przez dążenie do nałożenia sankcji Ligi Narodów przeciwko Włochom, doprowadził do skazania 68 letniego Maurrasa na osiem miesięcy więzienia. W tym czasie 40 intelektualistów europejskich zgłosiło jego kandydaturę do pokojowej Nagrody Nobla, a kiedy opuszczał więzienie 6 lipca 1937 roku witała go 30- tysięczna rzesza sympatyków.

.
W polityce zagranicznej kierował się francuską racją stanu. Nawet będąc zafascynowany ideami katolicyzmu, Papieża uważał, że Francja jest najważniejsza. Dał temu wyraz pisząc w trakcie wojny książkę pt. Tylko Francja. Wcześnie rzecz jasna, był nieprzejednanym wrogiem Niemiec w ogóle. Uważał, że dwóch antagonizmów Francji i Niemiec nie da się pogodzić. Dostrzegał, że imperializm niemiecki, którego paliwem politycznym i społecznym stał się ówcześnie narodowy-socjalizm jest próbą podporządkowania sobie kontynentu pod auspicjami Rzeszy Niemieckiej. Bezwzględnie piętnował próby zbliżania się do Niemiec. Już wiosną 1930 roku przestrzegał przed groźnymi konsekwencjami ewentualnego dojścia do władzy partii hitlerowskiej. Francuskich faszystów z Parti Franciste Maurras demaskował jako niemieckich agentów-prowokatorów, a redaktorów ‘ Je suis partout”- zresztą dysydentów Action francaise nazywał hitleromaniakami prawicy. W kwietniu 1936 roku pisał, że Hitler jest wrogiem numer 1. Moskwa jest na razie mniej niebezpieczna. Domagał się również zdecydowanej reakcji na militaryzację Nadrenii. To, że był przeciwnikiem polityki Niemiec zaświadcza archiwum ambasady niemieckiej w Paryżu. Znaleziono tam nazwisko Maurrasa na liście osób przeznaczonych do aresztowania na wypadek lądowania Anglosasów we Francji wraz z charakterystyką sporządzoną przez radcę Schleiera: „ Rojalista, aneksjonista, antyniemiecki. Postawa ta nie pozwala sobie czynić iluzji co do jego fundamentalnie antyniemieckiego zachowania.

.
Podczas II wojny światowej poparł rząd Marszałka Petaina, z którym łączyła go wzajemna przyjaźń i podziw, co znalazło swój wyraz w tym, że Szef Państwa Francuskiego udekorował go orderem Francisque, a ofiarowując mu zbiór swoich przemówień, napisał w dedykacji: „ Najbardziej francuskiemu z Francuzów”. Maurras nigdy nie uczestniczył w organach władzy Vichy, nie przyjął nawet nominacji do Rady Narodowej. W 1944 został aresztowany pod zarzutem kolaboracji. W trakcie procesu w Lyonie, który rozpoczął się 24 stycznia 1945 i trwał zaledwie cztery dni ujawnił się geniusz i wyśmienita logika Maurrasa. Musiał on wówczas stawić czoła niesprawiedliwemu procesowi opartemu na sfabrykowanych dowodach, pełnych przeinaczeń, błędów i wypaczeń. Maurras bronił się z porywającą ekspresją i niezbitą logiką. Przewodniczący Trybunału Vaincker stwierdził, iż sąd rozpoznał w oskarżonym „inteligencję z silną nienawiścią” ale znalazł okoliczności łagodzące i nie przychylił się do wniosku prokuratora żądającego kary śmierci, lecz skazał go na dożywotnie więzienie i utratę praw publicznych. Ostatecznie Charles Maurras spędził w więzieniu 7 lat, 7 miesięcy i 7 dni- 19 lutego 1952 podczas pobytu w klinice dr. Goreckiego nadeszło ułaskawienie od prezydenta Republiki, Vincenta Auriola. Na „wolności” przeżył niecałe osiem miesięcy, umierając 16 listopada 1952. Republika bała się nawet martwego Maurrasa, gdyż akademikowi Henryemu Bordeaux zakazano wygłoszenia publicznego wspomnienia.

.
Myśl Charlesa Maurrasa streszcza się w następujących punktach: Polityka naturalna, która oznacza poszukiwanie stałych niezmiennych i naturalnych praw rządzących społeczeństwami. Innymi słowy w polityce naturalnej nie jest decydujący czynnik arbitralny poszczególnych jednostek ale istnienie ponad czasowych norm i przewyższający te jednostki porządek prawny. Jest to kontra w stosunku do ideologii korumpujących społeczeństwo, które praw takich szukał, zamiast je odkrywać. Można powiedzieć, że doktryny oświeceniowe próbują świat uzdrowić a nie świat zrozumieć.

.
Dalej do odkrycia tychże praw potrzebna jest metoda. Tą metodą według Charlesa Maurrasa jest empiryzm organizujący. Ten myśliciel odrzuca idealizm, który oddala umysł od rzeczywistości, a także aprioryzm metody dedukcyjnej, opowiadając się za aposterioryzmem i metodą dedukcyjną. Metodę wykrywania praw fizyki społecznej nazwał Mauuras empiryzmem organizującym, korzystającym przede wszystkim z doświadczenia historycznego, a nie z obserwacji przyrody, ponieważ przyrodnik jest zewnętrznym świadkiem swoich w eksperymentów. Natomiast historyk jest w historii, doświadcza i odczuwa grę kierowniczych elementów wewnętrznych w życiu narodów, tworzących warunki pokoju i wojny i dlatego może zrozumieć przyczyny postępu lub regresu.

.
Maurras rozumiał, że najbardziej wartościowym czynnikiem w Europie jest cywilizacja łacińska, oparta na porządku, zdyscyplinowaniu, a przede wszystkim rozumie. Jedynym instrumentem zdolnym do zrównoważenia wszystkich składników egzystencji ludzkiej jest rozum. W związku z apoteozą racjonalizmu francuski nacjonalista wszystko, co nie jest klasyczne we Francji nazywał barbarzyństwem. Zaczyna się on wtedy, gdy niepodporządkowane rozumowi wrażenia i popędy pretendują do tworzenia dzieł sztuki bez wyrafinowania i porządku.

.
Doktryna Maurrasa wymierzona była w trzy R niszczące cywilizację łacińską- Reformację, Rewolucję i Romantyzm i jednocześnie tej okrutnej triadzie przeciwstawiał trzy K – klasycyzm, kontrrewolucja, katolicyzm.

.
Maurras był przeciwnikiem Republiki, którą definiował jako dominację interesów, uczuć i woli partii politycznych nad interesem większości narodu francuskiego, nad jego interesem narodowym. Dla katolika republika był ustrojem antyklerykalnym, nacjonalista z kolei dostrzegał w republice Żydów, masonów i meteków. Oczywiście Maurras nie był przeciwnikiem ustroju republikańskiego jako takiego. Mówiąc o sobie „ Jestem Rzymianinem” odnosił się z z aprobatą do klasycznego rozumienia słowa republika, oznaczającego dobrze uporządkowane i sprawnie funkcjonujące państwo. Antyrepublikanizm odnosi się zatem do się tylko do ideologii republikańskiej zrodzonej w wyniku rewolucji.

.
Charles Maurras zdefiniował demokrację jako rząd liczby. Suwerenność demokratyczna kanonizuje prawo liczby, a więc niekompetencji ponieważ dając prawo wyborcze wszystkim, nieuchronnie ryzykuje się obdarzenie prawem decydowania o losach ojczyzny nie tylko patriotów, ale i apatrydów.

.
Idąc dalej Maurras stoi na stanowisku, iż jednostka nie jest realnością i człowiek potrzebuje zakorzenienie w strukturach naturalnych takich jak najpierw rodzina, gmina i państwo. Obca jest temu myślicielowi idea liberalnego kontraktu, w wyniku którego miało powstać społeczeństwo. Uważa, że jednostka ma podążać za gatunkiem, a nie gatunek na jednostką. Społeczeństwo nie jest stowarzyszeniem powołanym do ochrony interesów poszczególnych jednostek. Nie jest rzeczywistością zamierzoną. Powstaje naturalnie. Tak jak nie wybieram naszego języka, krwi, czy tradycji, tak samo społeczeństwo jest nam dane. Co więcej nie aprobował on też liberalizmu ekonomicznego, widząc w nim płód rewolucji. Liberalizm ten oznacza, że wyalienowana jednostka poddana jest zgubnym wpływom kosmopolitycznej finansjery. Stąd u Maurras niechęć wobec plutokracji i być może w pewnym momencie życia skłonny był zaakceptować rozwiązania socjalistyczne w kwestii ekonomicznej.

.
Maurras ułożył dekalog konserwatysty, na który składają się następujące zasady: prawda, siła, porządek, autorytet, wolność, prawo, własność, dziedzictwo, obowiązek dziedziczenia, tradycja.

.
Afirmacja narodu przez Maurrasa nie miała charakteru metafizycznego, ani boskiego. Naród zajmuje miejsce naczelne w hierarchii bytów politycznych. Naród jest dziełem historii, a tym samym natury i jest mocno zakorzeniony w tradycji.

.
Pełnym określeniem nacjonalizmu w doktrynie Maurrasa był termin „nacjonalizm integralny”, wskazujący jego kardynalną zasadę ustrojową, czyli monarchizm. Maurras nie marzył o restauracji jakiejkolwiek monarchii, sprzeciwiał się demokracji liberalnej ostro krytykował pomysły zwrócenia się w kierunku liberalizmu i demokracji. Monarchię widział oznaczoną czterema przymiotnikami: tradycyjna, dziedziczna, antyparlamentarna i zdecentralizowana. Opozycyjnym ustrojem w stosunku do monarchii było cesarstwo. Maurras pisał następująco: „Cesarstwu brak jest nacjonalizmu. Królestwo jest nacjonalistyczne, to stanowi jego charakter. Cesarstwo jest ponad narodowe i to sanowi jego odmienny charakter.”

Mateusz Sanicki

Click to rate this post!
[Total: 5 Average: 5]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *