Zdzisław Skrok, Wymowność rzeczy, Wydawnictwo ISKRY, Warszawa 2012, ss. 202
„Wymowność rzeczy” to obszerny i bardzo ładnie wydany zbiór esejów Zdzisława Skroka – archeologa, popularyzatora nauki, publicysty, człowieka oczytanego, faktycznego erudyty. Są to czarujące szkice z pogranicza historii, antropologii kultury i literatury, a także socjologii o rzeczach oraz ludziach, ściślej mówiąc – o ich koegzystencji na przestrzeni dziejów. Autor unaocznia niuanse, które w ferworze z zmagań z rzeczywistością i codziennością przeoczamy, rozróżnia na przykład: rzeczy i przedmioty. A przecież my – z całą naszą ignorancją dla świata – często używamy tych nazw wymiennie…
Autor opowiada się za rozgraniczeniem ich istoty. I tak już we wstępie, pisze: „Rzecz należy wyłącznie do świata człowieka, do królestwa jego kultury, świata będącego prowincją wyłącznie człowieczą i autonomiczną. Przedmiot to składnik przyrody zastanej przez człowieka i użytkowanej przez niego zgodnie z własnymi możliwościami i potrzebami. To z przedmiotów powstają rzeczy, nigdy odwrotnie”. Warto dostrzec przebijającą się w ramach obecnych na łamach książki rozważaniach wyraźnie antropocentryczną postawę Zdzisława Skroka. Otóż wszystko do człowieka można odnieść i ukształtować między tymi faktorami relację. Jak Zdzisław Skrok dodaje dalej: „Odkąd człowiek uczynił kęs materii artefaktem, na zawsze już poniesienie on jego znamię, na zawsze pozostanie rzeczą. Nawet jeśli jako śmieć wyłączony zostanie z obiegu życia i usunięty w mroczne otchłanie podziemnego świata umarłych”.
Następnie autor mówi o zmianach zachodzących na linii tychże relacji, odwołując się między innymi do rozważań Martina Heideggera, Karola Marksa, Carla Gustava Junga czy Rainera Marii Rilke. Wyjaśnia potrzebę hermeneutyki. Rzuca światło na wymowność rzeczy, której ludzie nie doceniają, zaciemniając prawdę, jaką rzeczy skrywają lub przypisując im ukryte znaczenia, przesłania, symbole, treści, znaki, których w gruncie rzeczy nie posiadają. Wszak wszystko może być czymś więcej – czymś naładowanym, o ile nie przeładowanym duchowością.
Niezwykle ciekawe są uwagi na marginesie filozofii śmiecia. Ważną w jej sferze figurą jest człowiek – wielki producent kilogramów śmieci i próba wyłuskania motywów jego bezmyślności: „Śmieci przecież ciągle przybywa i nie jest tajemnicą, że dzieje się tak, bo pozbywamy się rzeczy nazbyt pośpiesznie, pochopnie, nieodpowiedzialnie. Taka jest intencja i natura epoki, w której żyjemy”. Dlatego ważne jest to, aby pytać i odpowiadać ma pytania o to, co stanowi czynniki konstytutywne tej filozofii, na przykład: O co chodzi człowiekowi, gdy wyrzuca rzeczy? Chodzi mu o to najbardziej, aby zniknęły mu z oczu. Te wbrew pozorom banalne pytania i zbyt proste odpowiedzi są tu ważne. Pobudzają do refleksji bardziej niż innym razem setki słów. Rozdział ten niesie naprawdę ważne przesłanie dla współczesnej cywilizacji hołdującej wartościom postmaterialnym, a jednocześnie tak wiele – może nawet nazbyt wiele – nieustannie pożądającej.
Czytelnik dowie się także co jest najlepszym źródłem informacji o nim samym (uwaga autor nie ma na myśli bloga internetowego, pamiętnika czy kasety video z nagraniem ze ślubu). Są to mianowicie latryny. Dlaczego? O tym więcej na kartach „Wymowności rzeczy”. Zrozumie odbiorca też dzięki lekturze na czym polegało bycie rzeczy kiedyś, a na czym polega ono obecnie, dostanie możliwość owocnego skonfrontowania tych stanów. Być może – o ile nie na pewno – będzie to dla niego bezcenną nauką (?).
Zdzisław Skrok w swej po mistrzowsku napisanej książce pod tytułem „Wymowność rzeczy” porusza zagadnienia tak naprawdę banalne poprzez to, że towarzyszą nam każdego dnia. Robi to jednak w sposób tak niebanalny, że od pierwszych stron swej książki zjednuje sobie czytelnika i czyni go swym kompanem w podróży poprzez dzieje koegzystencji ludzi oraz rzeczy. Jest to zdecydowanie ciekawa i wartościowa lektura, którą czytelnikom z całego serca polecam.
Dominika Zakrzewska
Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa ISKRY: http://www.iskry.com.pl/tytul/5237
a.me.
