„Ucieczka od wolności”. Recenzja książki

Erich Fromm, Ucieczka od wolności, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2000, ss. 278

„Ucieczka od wolności” to klasyczna już książka autorstwa Ericha Fromma – znanego psychologa, filozofa, współpracownika Instytutu Psychoanalizy w Berlinie i Instytutu Badań Społecznych we Frankfurcie, będąca w dużej mierze uwarunkowana przeżyciem przez jej autora wojny i jego życiem w trudnym powojennym klimacie. Stanowi w związku z tym doskonałe i przemyślane studium charakteru współczesnego człowieka. Zachwyci nie tylko zwolenników neopsychoanalizy, ale przede wszystkim tych, którzy są gotowi na refleksję na temat kondycji człowieczeństwa w wymiarach: filozoficznym, psychologicznym, społecznym, kulturowym, ekonomicznym, a także mechanizmów – głównie tych „ucieczki od wolności” – determinujących codzienność każdego z nas.

            Jest to w dużej mierze – z przyczyn naturalnych – publikacja poświęcona charakterowi autorytatywnemu hitleryzmu oraz wszechogarniającemu konformizmowi zachodnich demokracji. Refleksje w tym obszarze stanowią inspirujące tło dla wniosków na temat czynników destruktywnych dla umysłu człowieka, będących paradoksalnie nieodzownym atrybutem człowieczeństwa. Czytelnik dowie się w obliczu tego bardzo wiele o sadyzmie, masochizmie, faszyzmie, samym sobie.

            Erich Fromm bardzo jasno mówi o tym, co zniewalało człowieka na przestrzeni dziejów, a co dzisiaj może być z powodzeniem wykorzystane przez silniejszą jednostkę, aby podporządkować sobie słabszą. W związku z tym kluczowe jest kształtowanie relacji, które często przybierają postać asymetryczną. Wynika to z potrzeby bycia podporządkowanym – co autor doskonale wyjaśnia posługując się paradygmatem neopsychoanalizy – a ściślej: posiadania wodza oraz przynależności grupowej, z którą może się identyfikować, względem której przybierze postawę konformistyczną. Ukazuje jak bardzo zniewolenie, bezpieczeństwo i chęć bycia częścią większej społeczności, a właściwie – ogólnie – pragnienia są ze sobą silnie powiązane.

            „Ucieczka od wolności” to także bardzo ważne dzieło o samej wolności i człowieka do niej stosunku, ściślej o wielkim uwikłaniu we własne życiowe predyspozycje, zagubieniu pomiędzy czynnikami, które można nazwać motywami racjonalnymi skłaniającymi do działania i tymi, których nie sposób mianem takowych określić. Właściwość tę obrazują wspaniale dobrane przez Ericha Fromma przykłady (na przykład postać Everymana z „Zamku” Franza Kafki i jego nieustanne dążenie czy teologia Marcina Lutra), które nakazują spojrzeć na dobrze znane aspekty człowieczeństwa od zupełnie innej strony, by faktycznie zobaczyć je w pełni – ze wszystkimi ich słabościami oraz atutami. Jest to także książka o niebagatelnej umiejętności i niebywałej nieumiejętności przyjęcia i przeżycia w ciągu swojego trwania, w czasie którego pojawiają się nowe wyzwania, zmieniają hierarchie wyznawanych wartości, stawianych celów.

            „Ucieczka od wolności” autorstwa Ericha Fromma nie zdezaktualizowała się na przestrzeni lat. Wciąż inspiruje do myślenia i badań nad człowiekiem, zwłaszcza kondycją jego człowieczeństwa. Przeanalizowane przez autora paradygmaty pozwalają zrozumieć właściwą genezę faszyzmu czy komunizmu. Ale nie tylko, ponieważ autor dał czytelnikowi narzędzia, dzięki którym sam może badać rzeczywistość społeczną i wnioskować między innymi o tym skąd biorą się agresywni ultrasi, zwolennicy Unii Europejskiej czy wielbiciele satanistycznych zespołów znanych także w Polsce. Jest to obowiązkowa pozycja w domowej biblioteczce każdego z nas. Bez wątpienia warta polecenia myślącemu czytelnikowi.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Czytelnik: http://www.czytelnik.pl/?ID=ksiazka&ID2=67

a.me.

Click to rate this post!
[Total: 1 Average: 4]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *