Zbyszko Melosik, Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności wiedzy i władzy, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009, ss. 155
Prezentowana czytelnikowi książka autorstwa polskiego socjologa Zbyszko Melosika, pod tytułem „Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności wiedzy i władzy” to monografia otwierająca oczy na istotę i rolę współczesnego uniwersytetu. Ma ona jednak inny charakter i obszar zainteresowania, aniżeli wzbudzająca wiele kontrowersji i emocji książka pod tytułem „Podstawowy dylemat politologii: dyscyplina nauki czy potoczna wiedza o społeczeństwie?” autorstwa Ryszarda Skarżyńskiego. Stanowi wszak pogłębioną analizę funkcji, jakie realizuje dzisiaj uniwersytet, przy czym profesor uwzględnił zmieniający się kontekst istnienia. Badanie, którego wyniki zaprezentował na kartach książki rzuca światło na fakty i czynniki, które mogliśmy dotychczas zaobserwować, choć nie zdawaliśmy sobie sprawy z ich źródeł, a w związku z tym nie byliśmy w stanie ocenić ich w całościowej perspektywie, a więc także w pełni zrozumieć.
Cennym rysem obecnym w książce są diagnozy, jakie przedstawił Zbyszko Melosik na podstawie uważnego przyjrzenia się współczesnym trendom. Warunkują one – jak wykazuje badacz – szeroką perspektywę, która pozwala formułować wnioski na temat relacji, jakie uniwersytet inicjuje oraz kształtuje ze swoim otoczeniem wewnętrznym oraz zewnętrznym. Jak się okazuje jest tych grup docelowych znacznie więcej, aniżeli wcześniej nam się wydawało. Pod tym względem jest to naprawdę zaskakujące oraz niezwykle interesujące studium.
Co ciekawe, autor analizuje pojęcia, których znaczenie zaczęło się zacierać lub wypaczać. To cenny wkład w treść dyskursu publicznego. Wskazuje on między innymi na to czym jest wolność akademicka i przedstawia problemy towarzyszące jej realizacji. Obala mity związane ze statusem wiedzy akademickiej w społeczeństwie współczesnym. Zwłaszcza interesujące są autorskie oraz nowatorskie spostrzeżenia w ramach porównania wiedzy prawdziwej z tą użyteczną, a także odniesienia do istniejącego paradygmatu postmodernistycznego. Zbyszko Melosik zwraca też uwagę na problemy, z którymi dopiero zaczynają borykać się Polacy, takimi jak chociażby: przeedukowanie lub inflacja dyplomów. Dokonuje również pouczającej krytyki liberalnej interpretacji roli dyplomu akademickiego w dzisiejszych czasach.
Warto wspomnieć, że polski socjolog uwzględnił w swoich analizach różne konteksty, dzięki czemu porównania zarówno uniwersytetów, jak i otoczeń, w jakich funkcjonują są obrazowe, a wyodrębnione rysy charakterystyczne, tak dobrze widoczne. I tak oto czytelnik przekona się co znamionuje uczelnie w: Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych oraz w Polsce. Pozna determinanty zwłaszcza w obliczu konstrukcji samoświadomości oraz profilów psychologicznych ich: studentów, absolwentów oraz nauczycieli akademickich. Jest to więc pasjonująca lektura dla wszystkich odbiorców – w mniejszym lub większym stopniu – związanych z uniwersytetem. Umożliwia wszak uchwycenie czynników warunkujących ich samych oraz pojęcie, że mają oni wpływ na swoje w nim funkcjonowanie i efekty obcowania z jego instytucjami oraz innymi ludźmi.
Zestawienie różnych jednostek naukowych pozwala także na dostrzeżenie pewnych zmian w Polsce. Ale nie tylko – interesujące jest na przykład także porównanie procedur awansu akademickiego w różnych państwach i wykazanie kontrowersji im towarzyszących. Jednocześnie stanowi ważny głos w debacie zainicjowanej niedawno nad kondycją nauki i działania uniwersytetów w ogóle. Warto więc sięgnąć do książki autorstwa Zbyszko Melosika, ponieważ wolna jest ona od niezdrowych emocji często towarzyszących publikacjom poświęconym tej tematyce, zawiera tylko i wyłącznie rzeczowe, merytoryczne, potwierdzone faktami oraz rozlicznymi badaniami społecznymi dane, które mogą stać się wiarygodnymi argumentami w wyżej wskazanych debatach. To bez wątpienia publikacja dla tych, którzy chcą być w stanie merytorycznie się wypowiedzieć na temat współczesnych uniwersytetów
Książka Zbyszko Melosika pod tytułem „Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności wiedzy i władzy” to wszak solidna dawka wiedzy o uniwersytecie w Polsce i na świecie. Pozwala zrozumieć istotę problemów towarzyszących zarówno studentom, jak i pracownikom naukowym w nich zatrudnionym. Jednocześnie zwraca uwagę na zagadnienia niesłusznie dzisiaj bagatelizowane. Na pewno jednak jest ważnym głosem w toczącej się dyskusji na temat rangi oraz jakości współczesnej edukacji. Poleca się ją wszystkim czytelnikom mającym styczność z uniwersytetami oraz tym, którzy dopiero planują. Z pewnością zainteresuje ona także tegorocznych maturzystów – pozwoli lepiej przygotować się do wyzwania, jakie ich czeka po uzyskaniu indeksu.
Krzysztof Wróblewski
Książka jest dostępna na stronie Oficyny Wydawniczej „Impuls”: http://impulsoficyna.com.pl/wyszukaj/uniwersytet-i-spoleczenstwo,1026.html
a.me.
