Urodził się w 1879 roku w Poznaniu. Swoją wybitną karierę naukową rozpoczął na Uniwersytecie Strassburskim, na którym w 1902 roku obronił rozprawę doktorską pt. ,,Artikle 76 der Reichsverfassung”. W 1907 roku opublikował w Wrocławiu pracę pt. ,,Das antike Volkerrecht”, która stała się podstawą do uzyskania przez niego w 1911 roku docentury prawa międzynarodowego publicznego i prywatnego Uniwersytetu we Fryburgu. Powyższa rozprawa uchodzi za pierwszą dotyczącą historii prawa międzynarodowego w okresie starożytności. Swoją pracą, którą oparł o bogate badania filologiczne antycznych tekstów prawniczych zaprzeczył powszechnym wówczas poglądom jakoby w starożytności nie istniało prawo międzynarodowego. W 1912 roku ukazało się kolejne jego dzieło zatytułowane ,,Studien zum internationalen Recht”, które dwa lata później zostało przetłumaczone na język polski pt. ,,Międzynarodowe Prawo Wojenne”.
W 1912 roku zostaje profesorem prawa publicznego na Uniwersytecie Lwowskim, na którym wykładał do 1916 roku. W 1916 roku uzyskał nominację na profesora Uniwersytetu Warszawskiego i objął katedrę nauki o państwie. W 1917 roku utworzył na stołecznej uczelni Seminarium Prawa Publicznego – jego uczestnicy brali czynny udział w powstaniu w latach 1924-1929 dwutomowej ,,Encyklopedii Podręcznej Prawa Publicznego”, zainicjowanej przez profesora Zygmunta Cybichowskiego, który był także redaktorem powyższego wydawnictwa.
W latach 1919-1922 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Uczestniczył aktywnie w pracach nad powstaniem Konstytucji Marcowej. W latach 1925-1929 opublikował trzytomową pracę pt. ,,Polskie prawo państwowe na tle uwag z dziedziny nauki o państwie i porównawczego prawa państwowego”.
W swojej twórczości naukowej krytykował pozytywistyczne tendencje panujące w nauce prawa przeciwstawiając im metodę narodową, która wskazywała na lokalne, narodowe, historyczne uwarunkowania mające wpływ na kształt krajowego porządku prawnego. Tym samym nawiązywał do dokonań XIX-wiecznej tzw. historycznej szkoły prawa (reprezentowanej przez m.in. Karla Friedrich von Savigny, Georga Friedricha Puchtę).
Oprócz działalność naukowej prof. Zygmunt Cybichowski udzielał się w szeregu międzynarodowych organizacji zrzeszających prawników. Był twórcą i wieloletnim prezesem Towarzystwa Polsko-Jugosłowiańskiego oraz polskiego oddziału Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego. Był także prezesem Centralnego Komitetu Polskich Instytucji Nauk Politycznych. W sierpniu 1928 roku na zjeździe Towarzystwa Prawa Międzynarodowego, mającego miejsce w Warszawie, został wybrany prezesem tej organizacji (w 1929 roku sprawozdanie ze zjazdu wydane zostało pt. ,,Report of the 35 Conference”). Rok później został honorowym członkiem Akademii Nauk Prawnych i Ustawodawstwa w Madrycie. Z kolei od połowy lat trzydziestych związał się z Akademią Prawa Narodów założoną przez Hansa Kellera. W 1930 roku został przez University Columbia mianowany honorowym doktorem prawa.
O jego międzynarodowej pozycji wśród prawników oprócz wspomnianych publikacji i działalności w organizacjach międzynarodowych świadczy fakt, że w latach dwudziestych wygłosił szereg odczytów dla zagranicznych ośrodków naukowych m.in. w: Lublanie, Zagrzebiu, Belgradzie (wszystkie w 1925 roku), Hadze (1926 rok), Wiedniu (1927 rok), Berlinie (1929 rok), Mediolanie (1932 rok).
W drugiej połowie lat trzydziestych osoba prof. Zygmunta Cybichowskiego stała się obiektem skandalu. Otóż studenci prawa Uniwersytetu Warszawskiego oskarżyli go o pobieranie bez wiedzy uczelni opłat za dopuszczenie do egzaminów w dodatkowym terminie. Jednym z oskarżycieli był przyszły premier Izraela Menachem Begin. Proces dyscyplinarny trwał dwa lata i zakończył się orzeczeniem jego winy. W 1937 r. zapowiedział proces o zniesławienie, ale nie wiadomo czy ostatecznie do wyroku doszło i jaki ewentualnie zapadł wyrok.
Na okres wspomnianego powyżej epizodu przypada także okres wsparcia przez prof. Zygmunta Cybichowskiego Ruchu Narodowo-Radykalnego ,,Falanga”. Należy zauważyć, że do 1929 roku pozostawał członkiem Stronnictwa Narodowego, które opuścił zarzucając mu zbyt mały radykalizm. Po opublikowaniu ,,Zasad programu narodowo-radykalnego” w 1937 roku oficjalnie poparł jego założenia. W wywiadzie udzielonym dla pisma ,,Jutro” redagowanym przez Wojciecha Wasiutyńskiego stwierdził: ,,tylko własnym trudem i własnym wysiłkiem możemy i musimy stawiać zręby Wielkiej Polski, wypełniając je treścią według wskazań Programu Narodowo-Radykalnego, który jako całość i wielu szczegółach jest najważniejszym zjawiskiem na firmamencie naszego życia od wielu lat”[1].
W podobny sposób wyraził się nt. propagowanego przez wspomnianą organizację idei ,,Przełomu Narodowego”. W 1937 roku na łamach tygodnika ,,Falanga” tak pisał: ,,Biada tym, którzy nie słyszą godziny, jaką już wybija na zegarze dziejowym, zwiastującym bliskie nadejście Przełomu Narodowego, który wytępi szkodników i przez wyzwolenie nie spotykanej dotychczas ilości energii narodowej zbuduje Wielką Polskę. Tysiące zadań czeka na rozwiązanie, wyrwać trzeba miliony z bezczynności i marazmu, przekształcić ich myślenie, wpoić w nie nowe zasady twórcze. Stanie się to przez wielki wstrząs, który umożliwi objęcie rządów przez Obóz Przełomu Narodowego. Członków tego Obozu obowiązuje hasło: wszyscy na szańce Przełomu! Ojczyzna woła!”[2]. Z kolei w wydanej w 1939 roku w Warszawie książce pt. ,,Na szlakach nacjonalizmu. Rozważania prawno-polityczne” opowiedział się za popularną wśród młodych narodowców koncepcją totalizmu katolickiego, która miała według niego najlepiej urzeczywistnić się w ,,demokracjach nacjonalistycznych”.
Warto zaznaczyć, że syn Zygmunta i Lucy Cybichowskich – Jerzy (urodzony w 1920 roku) był jednym z czołowych działaczy Ruch Narodowo-Radykalnego ,,Falanga” (do jego zadań należało m.in. sprawdzanie przyszłych kandydatów na członków organizacji kierowanej przez Bolesława Piaseckiego). Ponadto był jednym z głównych działaczy Polskiej Organizacji Akcji Kulturalnej i współpracowników Onufrego B. Kopczyńskiego.
Po zakończeniu kampanii wrześniowej Zygmunt Cybichowski prawdopodobnie wspólnie z synem zaangażował się w działalność Narodowej Organizacji Radykalnej, która dążyła do współdziałania z Niemcami w walce z Związkiem Sowieckim. Według relacji Włodzimierza Sznarbachowskiego, miał uczestniczyć w spotkaniach wspomnianej grupy w warszawski lokalu w Alejach Ujazdowskich. Według tej samej relacji Zygmunt Cybichowski miał zabiegać u gubernatora Hansa Franka, którego znał z racji swojej pracy naukowej, o nominowanie go na szefa okrojonego państwa polskiego. Jednak powyższa rewelacja Włodzimierza Sznarbachowskiego, który w czasie pobytu na emigracji związał się z PPS i stał się krytykiem ,,Falangi” pozostaje jedyną taką wzmianką.
Niezależnie od domniemanej próby współpracy z niemieckim okupantem jego syn Jerzy w grudniu 1939 roku został aresztowany przez Gestapo na skutek denuncjacji ze strony Stanisława Brochiwcza, byłego członka Ruchu Narodowo-Radykalnego. Na skutek działań ojca Onufrego B. Kopczyńskiego Jerzy Cybichowski zostaje zwolniony z stołecznego więzienia przy ul. Daniłłowiczowskiej, a następnie związuje się z Konfederacją Narodu (był redaktorem pism: ,,Młodzież Imperium”, ,,Do broni”). Zginął w Warszawie w maju 1943 roku.
Dokładne losy profesora Zygmunta Cybichowskiego w czasie II wojny światowej nie są dokładnie znane, oprócz wspomnianej informacji o współpracy z Narodową Organizacją Radykalną. Zmarł w 1946 roku w Poznaniu.
Bibliografia:
Jerzy Karol Czerwiński, XXX-lecie pracy naukowej prof. dr Zygmunta Cybichowskiego, ,,Prawo”, nr 8-9, 1932, s. 299-310; ,,Głos uczonego o Programie”, Ruch Młodych, nr 18 (3), 1937, s. 6; W. K. B., „Skuteczna reforma studiów prawnych wiąże się z przebudową życia polskiego. Wywiad z profesorem dr. Zygmuntem Cybichowskim”, Jutro, 1937, nr 55, s. 3; Elżbieta Janicka, Sztuka czy naród? Monografia pisarska Andrzeja Trzebińskiego, Towarzystwo Autorów i Wydawnictw Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2006, s. 39; Wł. Sznarbachowski, ,,Bolesław Piasecki: od skrajnej antyniemieckości do projektów współpracy. (Na marginesie pierwszej polskiej książki o Bolesławi Piaseckim)”, Zeszyty Historyczne, z. 294 (1990), s. 87-89, 92; Zygmunt Cybichowski, ,,Wszyscy na szańce Przełomu”, Falanga, nr 32, 1937, s. 1; Zygmunt Przetakiewicz, Od ONR-u do PAX-u. (Wspomnienia) (Warszawa: Wydawnictwo Książka Polska 1994): 25-26, 38; Adam Danek, Ewolucja ustrojowa państw europejskich w pismach Zygmunta Cybichowskiego, ,,Historia i Polityka”, t. 8, 2009, s. 26-46; Wojciech Wasiutyński, Prawą stroną labiryntu. Fragmenty wspomnień, opr. Wojciech Turek (Gdańsk: Exter 1996): 40; Jerzy W. Borejsza, Rzym a wspólnota faszystowska (Książka i Wiedza: Warszawa 1981): 230.
[1] W. K. B., „Skuteczna reforma studiów prawnych wiąże się z przebudową życia polskiego. Wywiad z profesorem dr. Zygmuntem Cybichowskim”, Jutro, 1937, nr 55, s. 3. [2] Zygmunt Cybichowski, ,,Wszyscy na szańce Przełomu”, Falanga, nr 32, 1937, s. 1.Biogram ukazał się w: Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939-1955. Słownik biograficzny, t. 1, (red.) Wojciech Jerzy Muszyński, Jolanta Mysiakowska-Muszyńska, Wyd. IPN, Warszawa 2010.
Ooo… Troszkę mało. Panie Arkadiuszu bardzo bym prosił o większy artykuł.