Elżbieta Hałas (red.), „Kultura jako pamięć. Posttradycyjne znaczenie przeszłości”

Elżbieta Hałas (red.), Kultura jako pamięć. Posttradycyjne znaczenie przeszłości, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2012, ss. 294

Zbiór tekstów zebranych i zredagowanych przez Elżbietę Hałas w książce pod tytułem „Kultura jako pamięć. Posttradycyjne znaczenie przeszłości” zarysowuje przed odbiorcami nowatorski sposób ujmowania pamięci. Otóż autorzy – wybitni eksperci, kulturoznawcy – podjęli się stworzenia oraz ukazania potencjalnych zastosowań perspektywy kulturowej w badaniu pamięci. Zarysowali tym samym nowe pola badawcze i propozycje ich eksploracji badaczom nauk społecznych i humanistycznych. Szczególnie cenne w tym obszarze jest to, iż uświadomili całkiem nowe możliwości badania reprezentacji przeszłości, uzmysławiając teoretyczne oraz metodologiczne niuanse koncentracji na analizowaniu pamięci w szerokim kontekście społeczno-polityczno-kulturowym.

            Wysiłki autorów w zakresie zdefiniowania pojęć takich jak między innymi pamięć indywidualna, pamięć zbiorowa, pamięć społeczna są cenne ze względów merytorycznych i z uwagi na to, że w literaturze przedmiotu często obserwuje się ich mylenie, błędne ze sobą utożsamianie. Skutkuje to brakiem precyzji w obszarze posługiwania się nimi, a to nieporozumieniami wśród naukowców. Równie kluczowym pojęciem jest pamięć kulturowa, której badacze słusznie poświęcili w swych tekstach najwięcej miejsca. Umożliwia ona wszak przezwyciężenie obciążeń wpisanych w podział na pamięć jednostkową i pamięć kolektywną. Refleksje dotyczące tych rozróżnień okażą się bez wątpienia pomocne młodych uczonych obierających w swych pracach perspektywę kulturową.

            Publikacja ta jest także niesłychanie aktualna i wartościowa w kontekście odczytywania przekazów zamieszczanych w środkach masowego przekazu. Wszak – jak stwierdza jej redaktor – „mnożą się konflikty o pamięć i interpretację przeszłości. Fabrykacja medialnych symulakrów pamięci spotyka się z dążeniem do ucieleśnienia przeszłości przez ruchy rekonstrukcji historycznej”. W dużej mierze uwrażliwia ona na jakość powstających – zwłaszcza za sprawą nowych mediów – fenomenów kulturowych powstających na skutek odnoszenia się do przeszłości poprzez pamięć. To z kolei umożliwia interesującą pod względem metodologicznym rekonstrukcję współczesnej kondycji pamięci, którą z powodzeniem przedstawiają autorzy tekstów.

            Oryginalne są krytyczne ujęcia pamięci kulturowej obecne w tekstach. Dołączone do nich interpretacje i autorskie omówienia pozwalają na konstatację, iż refleksja nad pamięcią pozwala na rozpoznanie istoty zachodzących współcześnie przemian kulturowych, przemian czasu społecznego. Przy tym niezwykle interesujące są odwołania do konstruowania znaczeń przeszłości, studia poświęcone kulturze teraźniejszości i jej strukturze czasu. Także wielbiciele kultury popularnej odnajdą wśród analiz zamieszczonych w książce ciekawe dla siebie wątki dotyczące między innymi: repetycji, spektaklu, uczestnictwa. Przykładowo: „Komercjalizacja przeszłości, rozumianej jako rezerwuar atrakcyjnych, bo odmiennych od dotychczas stosowanych i użytkowanych przedmiotów i miejsc, traktowanie przeszłości jako towaru, który można sprzedać i na którym można zarobić, wraz z ekspansją kultury konsumpcyjnej i nowymi środkami informacji i komunikacji nabrały wymiaru globalnego, ogarnęły także kraje Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polskę”. W monografii tej znajdzie czytelnik o wiele więcej takich omówień dotykających bliskich nam zjawisk kulturowych. Ich ogląd z nowej perspektywy pozwoli jednak na dostrzeżenie całkiem innych, nowych ich aspektów, które dotąd były dla nas niezauważalne.

            W gorąco polecanej czytelnikom książce pod tytułem „Kultura jako pamięć. Posttradycyjne znaczenie przeszłości” z pewnością niejeden badacz nauk społecznych i humanistycznych odnajdzie inspiracje do kolejnych badań. Uzmysławia ona wszakże nowatorskie podejścia metodologiczne i teoretyczne. Świeżość oraz nowość podejścia zainteresuje szczególnie osoby zajmujące się teorią kultury. Niemniej jednak z uwagi na mnogość zawartych interpretacji zjawisk kulturowych i społecznych zaciekawi każdego, kogo zajmuje otaczający nas świat.

Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Zakładu Wydawniczego „Nomos”: http://www.nomos.pl/products/154/p/540

a.me.

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *