G. K. Chesterton, Obrona człowieka. Wybór publicystyki (1909-1920), przeł. Jaga Rydzewska, Warszawa 2008, ss. 383.
Drugi tom z czteroczęściowego cyklu wydawniczego przybliżającego polskiemu czytelnikowi publicystykę wybitnego intelektualisty G. K. Chestertona nosi tytuł „Obrona człowieka. Wybór publicystyki (1909-1920)”. Stanowi on zbiór – niestety wciąż słabo w Polsce znanych – esejów będących jednym, wspaniałym, oryginalnym i ponadczasowym manifestem humanisty. W niniejszej książce w centrum zainteresowania autora pozostaje tytułowy człowiek. Nie człowiek odosobniony, ale człowiek występujący w relacjach – z Bogiem, światem, ludźmi. Autor pokazuje jednak ze szczególną troską jego uwikłanie w meandrach różnorakich systemów, które mają właściwości dehumanizujące. Uzmysławia przy tym nieustannie i nieodmienne toczące się w ramach historii ludzkości boje o tożsamość – jednostkową oraz zbiorową. Za sprawą ponadczasowego i uniwersalnego wymiaru rozważań teksty zachowują świeżość i aktualność, są więc bez wątpienia warte naszej lektury oraz refleksji.
G. K. Chesterton – z pozycji bystrego obserwatora człowieka i wirtuoza jego psychiczności – szkicuje dla czytelnika przegląd pragnień, jakie nieodzownie towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Śledzi pokusy. Rozważa wyzwania. Przede wszystkim jednak głęboko wierzy w człowieka, który jest w stanie sprostać codzienności i nie zatracić się w niej. Na łamach książki znajdziemy między innymi jedną z najpiękniejszych w dziejach wypowiedź na temat tolerancji opierającej się na szacunku.
Ciekawym wątkiem tego tomu są odwołania do badań etnograficznych. Autor przewrotnie podważa ich sensowność, podważa zwłaszcza zasadność dalekich wypraw etnograficznych, których celem jest badanie obcych kulturowo plemion. To wszystko – to znaczy mocno uzasadniona argumentacja – odbywa się tylko po to, aby dać czytelnikowi prztyczek w nos i powiedzieć – zastanów się czy sam nie jesteś dzikusem wśród ludzi. Poza tym zajdziemy tu arcyinteresujące, napisane z pysznym humorem i niepodważalną erudycją bezpośrednie zwroty do pewnych typów ludzi – wywrotowców, poetów, naukowców, pedantów, miłośników książek historycznych, krytyków sztuki i wielu, wielu innych. One to z kolei czasem zawstydzą – zawsze w dobrej wierze – człowieka zagubionego, innym razem uwrażliwią na to, czego nie widział mimo styczności z tym. Nieodłączną częścią esejów G. K. Chestertona jest wszakże nie tylko to, że uczą myślenia o otaczającym nas świecie, ale także to, iż dają cenne lekcje bycia człowiekiem i z człowiekiem w obliczu Boga.
W prezentowanym tomie poza człowiekiem równie ważną kwestię stanowi kontekst jego funkcjonowania rozszerzony do cywilizacji. G. K. Chesterton koncentruje się w szczególności na jej słabościach, aby pokazać moc człowieka do determinowania swojego jestestwa. Warto zwłaszcza, abyśmy zwrócili uwagę na nowatorskie próby zderzania ze sobą właściwości tego, co ludzie uznają za dobre i złe, moralne i niemoralne, piękne i brzydkie, warte przeczytania i niegodne uwagi. Na kanwie tych rozważań ujrzymy szereg bodźców, które powodują kształtowanie się określonych postaw, stosunków do świata, które nieustannie wymagają modyfikowania, a często są po prostu przemilczane. Stąd też na naszą uwagę zasługuje to, że G. K. Chesterton uczy nas smakowania każdej myśli, każdego słowa i zastanawiania się nad ich przyczynami, odbiorem oraz konsekwencjami.
Antropocentryczne eseje G. K. Chestertona zebrane w dziele „Obrona człowieka. Wybór publicystyki (1909-1920)” to pożywka intelektualna dla człowieka myślącego, dojrzałego i wciąż poszukującego odpowiedzi na nurtujące go pytania, starającego się sprostać wyzwaniom codzienności. Książka dostarcza niebagatelnych inspiracji do spoglądania na otaczającą nas rzeczywistość z nieznanych dotychczas perspektyw. Zasługuje więc na uwagę tych wszystkich, którym nie obca jest walka o człowieczeństwo w prawdziwym spełnieniu. Warto mieć nadzieję, że niniejszy cykl wydawniczy przyczyni się do upowszechnienia bezcennej w dobie globalizacji myśli G. K. Chestertona w Polsce.
