Gustav Landauer i jego ludowy anarchizm

Kontynuując prezentację nurtów radykalnych ruchów rewolucyjnych XXI wieku w Europie. Przedstawiam Czytelnikom kolejny tekst grupy Volksanarchistisch Kollektief  poświęcony myśli Gustava Landauera – współtwórcy Bawarskiej Republiki Rad.

Gustav Landauer (1870 -1919) był niemieckim anarchistą działającym w czasie niemieckiej rewolucji październikowej. Zmarł 2 maja 1919 roku śmiercią męczeńską podczas upadku republiki rad. Jego anarcho-socjalistyczne idee stanowią solidne podstawy tego, co dzisiaj nazywamy „ludowym anarchizmem”. Landauera można określić jako krytycznego i realistycznego idealistę. Nie uległ idealistycznym mirażom i materialistycznym mitom.

Tomasz Kosiński

Lud i kultura

W przeciwieństwie do większości socjalistów swojej epoki Landauer nigdy nie wierzył w to, że ludzkość osiągnie wyższy poziom życia rozwijając tylko technologię i naukę . Nie wierzył w ideę  „postępu” osiągniętą mechanicznie, ale w wieczne odrodzenie i odnowę. Narody nie starzeją się, ale ich kultury tak. W pewnym momencie każda kultura nieodwołalnie straci siłę życiową, przez co narody zamierają i upadają. Z tego powodu narody, które kiedyś były nosicielami kultury zapadły w stan „uśpienia” i zapomniały, o tym, co chciały osiągnąć, to co znały i zrobiły, aż w końcu nadejdzie dzień,   który  przywoła nową ideę i porwał je do działania.

Gdy pojawia się ta nowa idea, stanowiąca niezmienną prawdę, wchodzącą między członków narodu, wówczas ludzie zostają ponownie zjednoczeni w kulcie i miłości i braterstwa. Dzięki temu życie ludzkie podniosło się do wyższych form organizacji i zakwitła nowa kultura. W tych czasach chęć łączenia się z ludźmi przejęła władzę nad jednostką. Ta forma życia społecznego została nazwana przez Landauera jako „wspólnota wspólnot” połączenie organicznych małych, samorządnych społeczności opartych na własnej sile, które łączyły się z większymi jednostkami. Ten wiek wielkiej kultury został naznaczony przez nowy pomysł kierowania społecznym „strumieniem życia” tylko wtedy relacje były zdrowe i życie miało godność.

Ta era zakończyła się na etapie, w którym dominował duch wspólnoty. Na tym etapie nie występują  genialne osobistości wyrastające powyżej mas, ponieważ istota  życia jest jednolita. Wybitne osobowości rodzą się z łona społeczeństwa, z jego ogólnego ducha, w związku z czym  ludzie nie będą patrzeć na nich jak na „cudowne zwierzęta” ale rozpoznają je jako naturalne owoce drzewa społeczeństwa. Te wydarzenia rzadko zajmują ludzkość swoją bogatą i nieskończenie długą historią. W tych czasach nie ma potrzeby dążenia do ideału, głodu „nowego” ponieważ duch, który nadaje sens życiu, jest obecny we wszystkich jego przejawach

 Po tych epokach równowagi, nieuchronnie  następują czasy upadku. Siły negatywne, które są obecne w obrębie każdej kultury, to sztywne dogmaty, które panują nad żywym duchem spowodowały, iż duch ten został zabity, ludzie są przywiązani do jednej i tej samej formy dogmatycznej. Organizacje, takie jak państwo, które zasiały nasiona dominacji i mechanicznego, sztywnego centralizmu wraz z rozpadem dawnych form urosły w siłę. Duch, który wiąże wszystkie osoby w prawdziwą wspólnotę zanikł. Kiedy życie wspólnoty już nie zasilało jednostki, jednostka stała się wyobcowana i samotna. Proces skomplikowanej indywidualizacji, z jednej strony, a z drugiej  atomizacja prowadząca ku bezmyślności mas. Ludzie mogą stać się sobą tylko wtedy, kiedy nowa kultura zakwitnie.

Postęp i rewolucja

W przeciwieństwie do większości rewolucyjnych marksistów, Landauer bezwarunkowo odrzucił  „ducha czasów” (Zeitgeist). Antykapitaliści jak Włodzimierz Lenin, Róża Luksemburg i Karl Liebknecht akceptowali rozwój organizacji wielkiego przemysłu  i uważali jego  mechanizację jako „postęp” w duchu Marksa. Ich „postęp” nie był niczym więcej niż postępem burżuazji. Myśl  Landauera nie była oparta na materializmie historycznym, co sprawia, że nie uznawał rozwoju technologii jako kryterium postępu. Nie uważał rozwoju zachodniej cywilizacji od czasów renesansu, jako niezrównanego triumfu. Landauer miał własne kryteria postępu. Widział postęp nie w materialistycznych kategoriach, ale mierzony w treści, w której ludzie dowiadują się o łączącej ich więzi. Duch nowych czasów oznaczał upadek pochodzenia, kultury oraz zwiększenia alienacji.

Landauer nie wierzył w  „wieczne potępienie” ludu. Widział zmianę poprzez odnowę jako prawo życia. Przez upadek,  może urodzić się wzrost i wprowadzić nową siłę, która może wniknąć w ludzi. Był tylko jeden duch, który może ponownie wzrosnąć pośród ludzi: duch sprawiedliwości w życiu społecznym. Landauer widział  swój socjalizm nie tylko jako jedyną szansę ucieczki  od potrzeb i nędzy społecznej proletariatu, ale także jako jedyną drogę do odnowienia całej ludzkości. Tylko to może zatrzymać jej upadek i wyobcowanie.

Landauer uznał rewolucję jako zjawisko stale powtarzające się, poprzez które społeczeństwo mogłoby uciec od niebezpieczeństwa sztywności kulturowej. Po śmierci kultury zachodniej, Europa przetrwała dzięki przemocy i scentralizowanej władzy państwowej. W tym okresie ludzkość tej części świata dążyła do wolności, która była silnie wyrażona w czasie rewolucji. Dlatego Landauer uznał rewolucję jako przygotowania wobec duchowego odrodzenia. Chęć do życia, które była uduszona w dawnych czasach, została rozbudzona w czasie rewolucyjnych dni.

Chociaż Landauer był przekonany o słusznej funkcji rewolucji, nie widzi w niej  drogi do socjalizmu. Według niego wielką siłą socjalizmu była budowa: spokojna rekonstrukcja. Kiedy rewolucja zniszczy stare warownie i przestarzałe formy życia, pozytywne siły socjalizmu będą wystarczające, aby zapewnić istnienie i dalszy rozwój społeczności.

Poglądy Landauera na socjalizm były realistyczno-idealistyczne. Realistyczny był jego pogląd, że socjalizm powstał z relacji społecznych i niemożność kapitalizm doprowadzi nas do niego. Idealistyczne założenie polegało na  przekonaniu, że przy tych warunkach społecznych,  potrzebna była zupełnie inna siła, która zadziała zanim urodzi się socjalizm: twórczy duch, który może stworzyć nowe relacje między ludźmi. Dla Landauera socjalizm nie był bezwzględny. Naturalne poczucie braterstwa między rodakami i bliźnimi, uznał za aktywny przejaw życia, który nadaje mu sens. Socjalizm nie opiera się na pewnym środku produkcji lub określonej technologii, ale na głębokiej i szlachetnej chęci w ludzkiej naturze: instynktach i uczuciach społecznych..

To jest ten socjalizm, o który walczył Landauer przez wiele lat i za który umarł męczeńską śmiercią.

Tekst pochodzi ze strony Volksanarchistisch Kollektief - http://volksanarchistischkollektief.wordpress.com

Przełożył: Tomasz Kosiński

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

0 thoughts on “Gustav Landauer i jego ludowy anarchizm”

  1. Dobrze, że przypominacie takie postacie, ale kryteria warunkujące traktowanie rozwoju przemysłowego jako postępu przez Marksa, Lenina czy Różę było związane nie z pochwałą „postępów kapitalizmu”, ale z tym, że kapitalizm obnażał mechanizm wyzysku, równocześnie poprzez koncentrację robotników w fabrykach, integrując ich i tworząc z nich zorganizowaną siłę zdolną przy pokierowaniu przez odpowiednią awangardę stawić czoło dyktaturze kapitału. Innymi słowy, przekuć klęskę ludzkości, jaką był kapitalizm w zwycięstwo, wykorzystując stworzone przezeń warunki do jego obalenia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *