Ludwik Stomma, Historie przecenione, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2011, ss. 256

            Ludwik Stomma – etnolog, antropolog kultury, profesor Sorbony, wykładowca uniwersytecki, popularny publicysta opublikował swą kolejną, równie dobrą – o ile nie jeszcze lepszą od poprzednich – książkę pod tytułem „Historie przecenione”. Spośród innych publikacji poświęconych na omówienie wydarzeń historycznych, wyróżnia ją zwłaszcza to, że uświadamia czytelnikom jak względne jest ich spojrzenie na historię i uczy pokory w jej poznawaniu. Pokazuje w jaki sposób smakować subtelności, których dostarczają obfite w niespodzianki dzieje świata. Jest godną uwagi czytelników znudzonych książkami historycznymi niczym się od siebie nieróżniącymi ze względu na to, że ich autorzy jedynie siebie nawzajem przepisują.

            „Historie przecenione” uświadamiają odbiorcom, że człowiek popełnia rozliczne błędy atrybucji, których konsekwencją często jest niedocenianie i przecenianie. W przypadku recenzowanej publikacji mowa jest o tym, co przecenione. W powszechnej historycznej świadomości społecznej istnieje wiele wydarzeń posiadających status: kluczowych, niezwykle ważnych, decydujących, przełomowych, podczas gdy takie ich pojęcie zdaje się nazbyt przesadzone. Tak naprawdę bowiem uwarunkowały rzeczywistość społeczną jedynie w pewnej, skądinąd niewielkiej lub cząstkowej mierze, a nie całkowicie bądź znacząco. Ludwik Stomma na kanwie takich przemyśleń wyjaśnia na kartach swej książki: co, czy i dlaczego nie powinno być współcześnie postrzegane tak jak jest opisywane w literaturze polskiej i światowej.

            Z książki czytelnicy dowiedzą się jak uzasadniać i interpretować wydarzenia historyczne, aby uzyskać ich pełen ogląd. Autor nie oferuje jednak teoretycznego zestawu pewnych narzędzi, lecz omawia jaskrawe, a przez to wyraźne przykłady, które łączy to, że w dużym stopniu, niemal od zawsze mylnie odczytywano ich znaczenie. I tak Ludwik Stomma żywo, ciekawie, przystępnie tłumaczy między innymi dlaczego wielkie bitwy, które zwykliśmy darzyć szczególną estymą były tylko i wyłącznie krwawymi, bezsensownymi jatkami, które nie przyniosły nic, niczego nie zmieniły, a niezasłużenie są powszechnie społecznie cenione.

            Autor skoncentrował swoje rozważania na dziesięciu, arbitralnie wybranych na podstawie lektury olbrzymiej bazy bibliograficznej, wydarzeń. Pochylił się mianowicie nad: „Maratonem”, „Wercyngetoryksem i Arminiusem”, „Attylą”, „Rokiem 476”, „Czyngis-chanem i Timurem Kulawym”, „Upadkiem Konstantynopola”, „Wojną trzydziestoletnią”, „Waterloo”, „Staliningradem”, „Verdun”. Wszystkie opisał i zreinterpretował z widocznym ogromnym znawstwem przedmiotu oraz pasją, co sprawia, że przywołane historie zyskują nowe oblicze w oczach czytelników. Już nigdy, po przeczytaniu książki Ludwika Stommy nie będą one takie, jakimi były widziane kiedyś.

„Historie przecenione” Ludwika Stommy to lektura wymagająca od czytelników uwagi i skupienia, wszak – jak twierdzi jej autor – „Niekiedy zapładnia wyobraźnię nieistotny dziejowo, ale fascynujący szczegół, którego blask promieniuje niespodziewanie na całe wydarzenie. Czasami mamy do czynienia z egzotyzmem faktów, które jak przy każdym spotkaniu z niezrozumiałą innością powodują nasze, jakiś dające żer mitom, fascynacje i przerażenie”. Jest przy tym niezmiernie inspirująca, ponieważ skłania do ponownej, samodzielnej reinterpretacji wydarzeń i zupełnie innego, nowego oglądu rzeczywistości oraz wydarzeń historycznych. Zdecydowanie warto ją polecić miłośnikom niesztampowych, oryginalnych oraz przemyślanych książek historycznych, które nie stanowią bezrefleksyjnego przepisania myśli innych autorów.

Dominika Zakrzewska

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Iskry: http://www.iskry.com.pl/tytul/5225

a.me.