Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska (red.), Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013, ss. 569
Współczesna edukacja historyczna stwarza obszar warty poddania głębokiej refleksji naukowej. Wyznaczają go wszak zagadnienia, których w dzisiejszych czasach nie wolno lekceważyć z uwagi na to, że są podstawą autoidentyfikacji, fundują poczucie tożsamości i przynależności jednostek i społeczeństw. Świetnie to rozumieją reprezentanci różnych ośrodków naukowych w Polsce – autorzy najnowszej monografii naukowej, która właśnie ukazała się nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls. Praca zbiorowa pod redakcją naukową badaczek z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza – Iwony Chmury-Rutkowskiej, Edyty Głowackiej-Sobiech oraz Izabeli Skórzyńskiej, zatytułowana „Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej” stanowi odważną próbę zmierzenia się z wyzwaniami czekającymi przed współczesnymi pedagogami. Odsłania niezwerbalizowane dotychczas problemy, którym warto się przyjrzeć.
Rozważania redaktorek zamieszczone w roli wprowadzenia do kolejnych artykułów skupiają się na daniu inspiracji do odpowiedzenia na skądinąd oryginalne i nowatorskie pytanie „Jakiej historii nam dzisiaj potrzeba?”. Warto uświadomić sobie – w zgodzie z kierunkami nakreślonymi na łamach tegoż ciekawego wstępu – że historia i edukacja historyczna nie mogą istnieć w oderwaniu od kontekstu, zwłaszcza społecznego oraz kulturowego. Są one wszak uwikłane w wartości, interesy grup nacisku oraz wpływów, które na całym świecie ewoluują wraz z biegiem czasu oraz rozwojem nowych technologii. Trzeba mieć wszak na uwadze, że zanikają bariery wejścia do systemu politycznego oraz instytucjonalizacji w ramach tych grup, co stwarza nowe możliwości dla osób kierujących się rozmaitymi pobudkami, które są nieraz wątpliwe pod względem moralnym. To z kolei stwarza szereg wyzwań, jakim należy sprostać w trosce o godne wychowanie i odpowiedzialną edukację historyczną.
Artykuły zostały pogrupowane w ramach aż ośmiu części tematycznych i poświęcone kwestiom: roli historii w budowaniu tożsamości, nowym wątkom w historii i edukacji historycznej, przygotowaniu nauczycieli, podręcznikom, edukacji historycznej widzianej przez pryzmat dobra uczniów, edukacji historycznej w innych krajach i w Polsce, pozaszkolnym formom edukacji, projektom edukacji historycznej. Łączy je bezkompromisowość w dążeniu do odnalezienia wskazówek dotyczących tego w jaki sposób powinno się dzisiaj obcować w historią. Autorzy podjęli bowiem również refleksję nad jakością argumentacji i głosów w dyskusji na temat przeszłości. Sformułowali postulaty krytycznego myślenia o historii. Tylko ono – jak z powodzeniem dowiedli – jest w stanie przynieść zrozumienie dla rzeczywistości społecznej, przeciwstawne bezrefleksyjnemu zaślepieniu.
Najciekawsze dla obserwatorów współczesnej sceny politycznej będą teksty zawierające stanowisko w kontrowersyjnych tematach, które przez długi czas są obecne w dyskursie medialnym. Do takich spraw należy między innymi nauczanie wspólnej europejskiej historii. Białe plamy w historii czy próby pisania nowej historii wymagają zabrania głosu przez przedstawicieli narodów, co – choć jest czynione – nie przynosi jednoznacznych skutków. Dlatego refleksja nad jakością i treścią tych głosów wciąż jest frapująca i wzbudza wiele emocji. Nie mniej interesujące są uwagi odnoszące się do praktyki realizacji edukacji historycznej. Autorzy przyjrzeli się z różnych – często niebanalnych – perspektyw na przykład konstruowaniu tożsamości narodowej. Nie pominęli przy tym często marginalizowanych dzieł sztuki. Godne podkreślenia jest to, że nie zbadali ich przez najpopularniejszy pryzmat – upominania się o zagrabione dobre materialne, ale z całkiem nowych, niespodziewanych perspektyw. Użyteczne są także studia przypadków, które pokazują nieprzewidziane skutki wdrażania pewnych rozwiązań edukacyjnych. Warto rozważyć ich zalety oraz wady, by poznać specyfikę. To także cenne wskazania na przyszłość – do tworzenia znacznie bardziej efektywnych inicjatyw i podejmowania przemyślanych, skutecznych działań.
Praca zbiorowa pod redakcją naukową Iwony Chmury-Rutkowskiej, Edyty Głowackiej-Sobiech oraz Izabeli Skórzyńskiej, zatytułowana „Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej” zasługuje na uwagę pedagogów stojących przed wyzwaniem prowadzenia odpowiedzialnej edukacji historycznej na miarę XXI wieku oraz teoretyków zajmujących się tymi zagadnieniami. Dostarcza wszak cennych wskazówek dotyczących identyfikowania, rozpoznawania, eksplorowania wyzwań – szans i zagrożeń – pojawiających się w dyskursie naukowym i medialnym. Nie są to kwestie wolne od kontrowersji, dlatego należy przyglądać im się ostrożnie oraz z namysłem, czego uczą autorzy artykułów zamieszczonych w książce. Warto uczyć się takiego oglądu historii, by nie wpadać w zaślepienie, lecz z odwagą, efektywnie dla siebie i swego otoczenia patrzeć w przeszłość oraz przyszłość.
Książka jest dostępna na stronie Oficyny Wydawniczej Impuls: http://impulsoficyna.pl/wyszukaj/historia-ludzi-historia-dla-ludzi,1535.html
Krzysztof Wróblewski
a.me.