Niespokojnie w Burkina Faso

Po tym jak prezydent Blaise Campaoré, który sprawuje urząd od 1987 r., ogłosił chęć ponownego wystartowania w wyborach prezydenckich zaplanowanych w 2015 r., przez Burkina Faso przetoczyła się fala demonstracji, które jak się wydaje nie były przez nikogo kierowane. Protestujący splądrowali i podpalili gmach parlamentu oraz kilka rządowych budynków. W stolicy Wagadugu (Ouagadougou) wprost domagano się ustąpienia głowy państwa, co ostatecznie nastąpiło 31 października 2014 r.

            W konsekwencji protestów i starć, 30 października 2014 r. gen. Honore Traore, który stoi na czele sił zbrojnych, ogłosił stan wyjątkowy (po kilku godzinach sam stan wyjątkowy został zniesiony), rozwiązanie parlamentu, godzinę policyjną od 7 wieczorem do 6 rano oraz powstanie rządu przejściowego na okres 12 miesięcy. Tenże rząd miałby być tworzony przez wszystkie siły polityczne w Burkina Faso. Po roku działań stabilizujących odbyłyby się powszechne wybory. Sam prezydent Campaoré po konferencji prasowej gen. Traore zapowiedział, że pod koniec istnienia rządu przejściowego dobrowolnie usunie się z pełnionego stanowiska. Jednocześnie podkreślił, że to na dowódcy armii Burkina Faso spoczywa realizacja wspomnianych zapowiedzi. Uznaje się, że protesty mieszkańców tego zachodnioafrykańskiego państwa są najpoważniejsze od zamachu stanu z 1987 r., który wyniósł na najwyższy urząd państwa właśnie Campaoré. Ich wybuch spowodował, że głosowanie w parlamencie nad zmianami w konstytucji, które miały znieść maksymalną liczbę reelekcji, nie odbędzie się. Prezydent Blaise Campaoré wygrał wybory w 1991 r., 1998 r., 2005 r. i 2010 r. Wybory w 2015 r. byłyby jego piątymi z kolei a wcześniejsze cztery wygrywał uzyskując za każdym razem co najmniej 80% poparcia.

            Wprowadzenie stanu wyjątkowego przez wojsko wzbudziło niezadowolenie wśród opozycji w Burkina Faso, co wyraźnie stwierdził jeden z liderów, Zephirin Diabre. Dla niego stan wyjątkowy „jest nie do przyjęcia” a jedynym sposobem na uspokojenie sytuacji ma być odejście prezydenta kraju. Wg BBC w zamieszkach w stolicy miała zginąć co najmniej jedna osoba a The Guardian pisze o 3 ofiarach. Lider opozycji Diabre stwierdził jednak, że siły bezpieczeństwa miały zabić dziesiątki osób w „barbarzyńskiej eskalacji przemocy” (barbaric escalation of violence). Te dane są jednak niepotwierdzone. Policja i wojsko miało używać kul gumowych oraz gazu łzawiącego przeciwko protestującym. Są doniesienia, że w pewnym momencie grupa żołnierzy dołączyła do protestu a przewodzić miał im były minister obrony gen. Kouame Lougue. Protestujący mieli domagać się, by to właśnie on zastąpił Campaoré na stanowisku prezydenckim. Jak podaje BBC podpalono ratusz, domy poselskie oraz ekskluzywny hotel. Protesty miały miejsce także w innych miastach – szczególnie w drugim co do wielkości mieście Bobo Dioulasso. Budynek telewizji państwowej został splądrowany co spowodowało niemożność nadawania audycji przez dłuższy czas.

            Organizacja Narodów Zjednoczonych wyraziła zaniepokojenie sytuacją i zaapelowała o złagodzenie kryzysu. Nie należy jednak spodziewać się większych działań ze strony międzynarodowej opinii, gdyż Burkina Faso jest sojusznikiem Stanów Zjednoczonych i Francji w walce z islamskimi fundamentalistami, którzy w ostatnim czasie mocno wzrośli w siłę w Zachodniej Afryce.

            Należy jednak podkreślić, że prezydent Campaoré wycofał się z próby wdrożenia nowych poprawek do ustawy zasadniczej. Tym samym była to jego czwarta i ostatnia kadencja, która miała skończyć się w listopadzie 2015 r. lecz uległa skróceniu po dobrowolnej dymisji, która miała miejsce 31 października 2014 r. Wcześniej nie zgadzał się na jakikolwiek plan, który sugerowałby wcześniejsze wybory prezydenckie. Opozycja natomiast wprost mówi, że protesty z 30 października to Czarna Wiosna Burkina Faso podobna do Arabskiej Wiosny (October 30 is Burkina Faso’s Black Spring, like the Arab Spring). Sytuacja nadal jest bardzo niepewna: opozycja domagała się dymisja prezydenta, prezydent w końcu ustąpił, nie wiadomo jednak jak zachowa się armia.

            Była Prezydent Blaise Campaoré to dość kontrowersyjna postać. Z jednej strony przez wiele lat zapewnił Burkina Faso polityczną stabilność pomimo przejęcia władzy w drodze zamachu stanu – obalił władzę Thomasa Sankary; Campaoré odpowiada za jego śmierć. Z drugiej strony popierał prezydenta Liberii Charles Taylor, który został skazany za zbrodnie a także miał udzielać poparcia rebeliantom z Wybrzeża Kości Słoniowej oraz w Angoli. Ostatecznie jednak pamięta się jego wkład w procesy pokojowe w Mali (rządu z Tuaregami) i właśnie na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Była już głowa państwa Burkina Faso ma obecnie 63 lata.

            Burkina Faso, do 1984 r. jako Górna Wolta, to była kolonia francuska, która uzyskała niepodległość w 1960 r. Kraj zamieszkuje wg szacunków 18 365 123 obywateli z czego ponad 45% nie ukończyło 15 lat. Głównym językiem urzędowym jest francuski. Podział etniczny wygląda następująco: Mossi ok. 40%; inne ludy ok. 60% (Gurunsi, Senufo, Lobi, Bobo, Mande oraz Fulani). Według danych za 2006 r. ponad 60% obywateli to muzułmanie a ok. 19% to katolicy. Burkina Faso to bardzo biedny kraj (CIA Factbook).

            Po ustąpieniu ze stanowiska Blaise Campaoré, pojawiły się podziały w samej armii. Jak donosi BBC, zastępca dowódcy Straży Prezydenckiej, płk Isaac Zida ogłosił się nową głową państwa Burkina Faso. Wcześniej podobne oświadczenie wydał gen. Honore Traore. W tym samym czasie – w nocy z 31 października na 1 listopad – tłumy wiwatowały w stolicy Wagadugu. Płk Zida na pytanie o oświadczenie gen. Traore powiedział tylko, że jest ono nieaktualne. Stwierdził jednocześnie, że przejmuje obowiązki prezydenckie by zapewnić ciągłość państwa oraz demokratyczną transformację. Zida oczekuje pełnego poparcia ze strony państw regionu.

            Zgodnie z ustawą zasadniczą Burkina Faso, przedterminowe wybory prezydenckie powinny się odbyć w przeciągu najbliższych 60 – 90 dni. Poza tym, zgodnie z artykułem 43 konstytucji w przypadku wakatu na stanowisku prezydenckim, obowiązki głowy państwa pełni premier, a gdy on nie może to Prezydent Senatu. Premier Luc-Adolphe Tiao został zdymisjonowany 30 października i stanowisko jest nadal nieobsadzone. Natomiast izba wyższa parlamentu o nazwie Senat, która miała powstać na mocy poprawki do ustawy zasadniczej z 2012 r. nigdy w zasadzie nie powstała. Tym samym stanowisko Prezydenta Senatu nigdy nie zostało obsadzone. Konstytucja nie precyzuje kto stoi na czele państwa gdy urząd prezydenta, premiera i Prezydenta Senatu są nieobsadzone. Poza tym, nie do końca jest oczywiste czy jedna z ostatnich decyzji Campaoré o zniesieniu stanu wyjątkowego ma moc prawną. O przyszłości Burkina Faso może zadecydować wojsko a tym samym sytuacja się komplikuje.

Źródło: Burkina Faso army announces emergency measures, 30 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29840100, [dostęp dn. 31.10.2014]; Burkina Faso president defies calls to step down, 31 październik 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29844123, [dostęp dn. 31.10.2014]; Burkina Faso parliament set ablaze, 31 październik 2014, http://www.thefrontierpost.com/burkina-faso-parliament-set-ablaze/, [dostęp dn. 31.10.2014]; Burkina Faso’s President Declares State Of Emergency Over Protests, 30 październik 2014, http://www.huffingtonpost.co.uk/2014/10/30/burkina-fasos-president-blaise-compaore-declares-state-of-emergency_n_6078670.html?utm_hp_ref=uk&ir=UK, [dostęp dn. 31.10.2014]; D. Smith, Burkina Faso: violent clashes in over plans to extend president’s rule, 31 październik 2014, http://www.theguardian.com/world/2014/oct/30/protesters-storm-burkina-faso-parliament-constitution-vote-president-blaise-compaore, [dostęp dn. 31.10.2014]; Burkina Faso CIA Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uv.html, [dostęp dn. 31.10.2014]; Burkina Faso: Military divided over who rules, 1 listopad 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-29861280, [dostęp dn. 01.11.2014]; Burkina Faso’s Constitution of 1991 with Amendments through 2012, https://www.constituteproject.org/constitution/Burkina_Faso_2012.pdf, [dostęp dn. 01.11.2014].

dr Krystian Chołaszczyński

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]
Facebook

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *