Peter Hessler, Przez drogi i bezdroża. Podróż po nowych Chinach, tłum. Jakub Jedliński, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013, ss. 502

Książka autorstwa Petera Hesslera – amerykańskiego pisarza, dziennikarza, a także podróżnika, pod tytułem „Przez drogi i bezdroża. Podróż po nowych Chinach” to porywający – napisany lekko i z humorem – reportaż poświęcony jednej z najbardziej znaczących, a na pewno najbardziej dynamicznej dekadzie rozwoju Chin. Trudno w niej jednak o nadmierne uogólnienia, nie uraczy też na jej kartach czytelnik spojrzenia z perspektywy obcokrajowca, który pozjadał rozumy wszystkich tubylców – i to stanowi w dużym stopniu o niepowtarzalności, oryginalności i wyjątkowości dzieła, które gorąco poleca się wszystkim odbiorcom zafascynowanym nieskażonym zachodnimi naleciałościami Państwem Środka oraz lubującym się w dobrych, a przede wszystkim niesztampowych relacjach z podróży. Pozwala wszak wszystko to pojąć uniwersalne zasady rządzące niezawinionym życiem całych rzesz ludzi.

            Książkę tę otwiera barwne sprawozdanie Petera Hesslera z chińskiego egzaminu na prawo jazdy. A różni się on znacznie od polskiego! Przywołuje on co ciekawsze pytania z egzaminu pisemnego, relacjonuje egzamin praktyczny, nawiązuje do swojego spotkania z egzaminatorem. To prawo jazdy, o które ubieganie się omawia na początku reportażu, okaże się bezcenne. Wynika to z jego pomysłu, aby napisać reportaż z podróży samochodem po wielkim państwie. Jest to wyprawa pełna wyzwań – pierwszym jest już treść atlasu drogowego, jaki został mu polecony… Dlaczego? Tego dowie się czytelnik bezpośrednio od podróżnika za sprawą jego ciekawych zapisków.

            Autor nie wchodzi z butami w prywatność swoich bohaterów, pomimo że przenika nawet do jej niezwykle intymnych sfer. Peter Hessler z nieocenioną uwagą przygląda się ludziom – ich życiu, pracy, rozrywkom. Opisuje zmagania – z własnymi słabościami, fizycznością, zmianami wprowadzającymi niepokój i niepewność do rutyny dnia codziennego. Unaocznia jak z jednej strony nie oszczędza mieszkańców bezwzględny system, a z drugiej – jakie przeszkody powstają w wyniku rodzących się wyzwań związanych z przymiotami ludzkiej natury. Mówi o tym, co poznał na własnej skórze – między innymi, że łatwiej w Chinach jest uzyskać przebaczenie, niźli pozwolenie…

            Obrazy naszkicowane przez Petera Hesslera zmieniają wizerunek Chin, który znaliśmy z medialnego przekazu. Z książki wszak wyłaniają się postacie, wydarzenia, sytuacje, miejsca dotychczas nieznane, błędnie domniemywane. Któż wszak by przypuszczał, że w rozwiniętym Państwie Środka są jeszcze puste drogi – drogi, po których nikt nie jeździ, bo ludzie nie mają ani czym, ani za co po nich jeździć, a po drugie wiodą do miejsc zapomnianych, choć niegodnych zapomnienia. Po nich hula jedynie wiatr, tumany kurzu i autor recenzowanej publikacji.

            Peter Hessler dostarcza swoim czytelnikom rozlicznych ciekawostek na tematy dotyczące spuścizny Chińczyków. Odszukuje rodzimych badaczy historii regionów i rozmawia z nimi o tym, co warto zachować od zapomnienia. Przywołuje między innymi zasłyszane podczas podróży od mieszkańców plotki, mity, opowieści, legendy dotyczące Wielkiego Muru. Zdradza na czym polegają „samochodowe żniwa” i na czym polega praca mistrzów feng shui określających relacje pomiędzy budynkami a krajobrazem czy budowa dróg jako strategia przeżycia. Są to w większości nieznane, a w znacznym stopniu lokalne opowiastki, których odbiorca z pewnością nie uraczy z innych źródeł.

            Cudowne są dialogi przywołane przez autora, na przykład:

„Kiedy oddawałem jettę, pan Wang wydawał się uradowany widokiem rozbitej plastikowej osłony prawego migacza. Zapytał w co uderzyłem.

– W psa – odpowiedziałem.

– Gou mei wenti? – zapytał. – Psu nic się nie stało, prawda?

– Stało się – odrzekłem. – Nie żyje.

Uśmiech pana Wanga stał się jeszcze szerszy.

– Zjadł go pan?

– To nie ten rodzaj psa – odparłem. – Był całkiem mały.

– No cóż, czasem gdy kierowca potrąci dużego psa – odpowiedział pan Wang – wrzuca go do bagażnika, zabiera do domu i gotuje”.

            Reportaż Petera Hesslera zaliczyć należy do jednego z najobszerniejszych, a przy tym najbardziej inspirujących. Jest on tym bardziej godny poznania, że autor zaprezentował w nim Państwo Środka, jakie trudno jest poznać z przewodników czy będąc w nim na kilkudniowej, może nawet dłuższej wycieczce. Autor ukazał wszak nie tylko miejsca, jakie warto odwiedzić, a o których się nie wspomina zazwyczaj w żadnych przewodnikach, ale i ludzi godnych poznania. Nieocenione są wskazania dotyczące tego jak kształtować swoje stosunki z Chińczykami, jak się z nimi komunikować – mówić i odczytywać ich zamiary, emocje czy nawet kłamstwa. Poza tym zaproponował konkretne pomysły – które przetestował, a efekty testów zaprezentował w książce – szlaków wycieczek, na przykład drogami wzdłuż Wielkiego Muru, aby kilka razy zboczyć (bo warto, a dlaczego – o tym trzeba się przekonać osobiście lub z relacji podróżnika).

            Petera Hesslera dzieło pod tytułem „Przez drogi i bezdroża. Podróż po nowych Chinach” pomimo, że obszerne bardzo szybko się czyta, wręcz się je pochłania, będąc spragnionym kolejnych jego skądinąd niezwykle trafnych spostrzeżeń na temat życia, Chińczyków, historii, społeczeństwa, sztuki. Są one fascynujące, bo ich twórca jest niekwestionowanym erudytą. W jego uwagach na temat postaw, jakie trzeba w sobie wykształcić będąc w Chinach nie ma cienia wyższości czy pychy. Dlatego narracja wydaje się delikatna, wyważona, wręcz subtelna. Książkę tę warto polecić wszystkim czytelnikom chcącym dowiedzieć się więcej, aniżeli wiedzą ze środków masowego przekazu na temat społeczeństwa chińskiego i samych Chin, to znaczy wznieść się gdzieś ponad to, co wiedzą wszyscy, czyli naprawdę poznać zapomniane lub niepoznane.

 Krzysztof Wróblewski

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Czarne: http://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/przez-drogi-i-bezdroza

a.me.