Przypadająca w bieżącym roku okrągła, 80. rocznica wybuchu II wojny światowej a zarazem rzeczywista aktualność zależności, będących jej wynikiem skłania do refleksji. Refleksji innej, niż – jakże tradycyjne w Polsce – wskazywanie wygranych i przegranych, winnych i poszkodowanych. Refleksji ideowej i metapolitycznej nad przyczynami nie tyle wybuchu II wojny światowej, co jej zaistnienia w celu budowy Nowego Ładu Światowego.

    Recenzowana książka jest owocem Konferencji Historycznej, która miała miejsce 14 września 2019 roku w Centrum Konferencyjnym Kopernik w Warszawie staraniem redaktorów Rafała Mossakowskiego i Sebastiana Pitonia. Książka stanowi zapis wykładów, wygłoszonych przez goszczących na konferencji prelegentów.

    Publikacja podzielona jest na siedem rozdziałów i 5 aneksów. W rozdziale pierwszym, zatytułowanym „Trudny rok 1939”, znany historyk, prof. Jan Żaryn, przedstawia nastroje społeczne, panujące w Polsce w miesiącach, poprzedzających wybuch wojny. Profesor Żaryn nakreśla również Czytelnikowi fenomen, jakim było Polskie Państwo Podziemne.

    Autorem drugiego rozdziału, zatytułowanego „Polska w okresie narastającego zagrożenia wojennego (1935-1939)” jest historyk wojskowości, prof. Lech Wyszczelski. Ukazuje on podejmowane przez Rzeczypospolitą Polską próby inicjatyw politycznych i militarnych, mających na celu minimalizację zagrożenia naszego kraju działaniami zbrojnymi.

    W prywatnej opinii Recenzenta, najciekawsze wystąpienie na Konferencji miał redaktor Rafał Ziemkiewicz. Jest on zarazem autorem rozdziału trzeciego recenzowanej publikacji. Nosi on tytuł „Mitologia II wojny światowej”. Takie też było jego wystąpienie na Konferencji. Redaktor Ziemkiewicz celnie ukazuje błędy polskiej polityki historycznej, dotyczącej „odkłamywania” II wojny światowej, bezbłędnie dowodząc, iż – skoro II wojna światowa jest początkiem Nowego Ładu Światowego – to jej historia została już dawno napisana. Historia ta ma na celu pewnego rodzaju romantyczne uzasadnienie dla Stanów Zjednoczonych jako najważniejszego światowego mocarstwa. Znajdują w niej też swoje miejsce najważniejsze potęgi współczesnego świata: Wielka (?) Brytania, Francja, Rosja i Izrael. Redaktor Ziemkiewicz dochodzi do prostego wniosku, iż zadaniem polskiej polityki historycznej nie są usilne próby wpasowania się w obecnie obowiązującą w świecie narrację, dotyczącą II wojny światowej, lecz jej zanegowanie i napisanie historii od nowa, z uwzględnieniem polskiego punktu widzenia.

    Ważną rolę, zarówno podczas Konferencji, jak też w książce, zajmują głosy, ukazujące przykłady państw, których dokładna rola w II wojnie światowej nie jest wśród opinii publicznej dokładnie znana. Profesor Adam Wielomski w swym artykule pod tytułem „Kolaboranci i kolaboracjoniści” przedstawia sylwetkę Marszałka Philippe’a Petaina oraz wskazuje na przyczyny powstania Państwa Francuskiego, znanego opinii publicznej pod pejoratywną nazwą „reżimu Vichy”. Analizując dokumenty historyczne, prof. Wielomski dowodzi, iż to francuskie Zgromadzenie Narodowe, zgodnie z prawem przekazało pełnię władzy w ręce sędziwego Marszałka, który za cenę oddania północnej Francji pod okupację Teutonom, zachował jej suwerenność oraz spójność imperium kolonialnego. Państwo Francuskie, na czele którego stał Petain, uznawane było przez niemal wszystkie państwa świata. Jednym z niewielu odstępstw od tej reguły stanowiła Wielka Brytania, która lansowała koncepcję przychylnego Wyspiarzom „emigracyjnego rządu francuskiego”, z generałem Charlesem de Gaullem na czele. Takie zagranie Brytyjczyków miało aspekt praktyczny, gdyż wpisywało się w anglo-francuską rywalizację kolonialną. Państwo Francuskie Petaina było zaś próbą utrzymania suwerenności Francji w wypadku wygrania przez Niemcy II wojny światowej. Postawa, prezentowana przez Marszałka Philippe’a Petaina, określona jest mianem „kolaboracji państwowej”.

    W swym wystąpieniu profesor Wielomski ukazuje również problem tzw. Kolaboracjonizmu, czyli jawnej współpracy niektórych Francuzów z III Rzeszą, prowadzonej z pobudek ideowych. Przykładem jawnego kolaboranta jest Robert Brasillach – francuski narodowy socjalista, który do końca swego życia głosi hasła przewodzenia hitlerowskich Niemiec w zjednoczonej pod narodowo-socjalistycznymi rządami w Europie, będąc również przerażonym postępami „bolszewickich barbarzyńców” na froncie wschodnim. Jak bardzo więc postawa taka różni się od zdroworozsądkowego podejścia Marszałka Petaina?

    Problem Hiszpanii w II wojnie światowej i jej neutralności zarysowany został przez dra Sławomira Dawidowskiego w rozdziale pod tytułem „Hiszpania gen. Francisco Franco wobec II wojny światowej.

    Ważną część publikacji stanowią artykuły, w których ich autorzy głowią się nad geopolitycznymi przyczynami wybuchu World War Two. Redaktor Tomasz Węgrzyn w tekście p.t. „Przyczyny wybuchu II wojny światowej – Sutton przemilczany”, przywołuje publikacje znanego teoretyka geopolityki Anthony’ego Cyrila Suttona, w których napisano, iż prawdziwą przyczyną II wojny światowej był zwycięski pochód Stanów Zjednoczonych do statusu mocarstwa światowego. Współorganizator Konferencji zaś – redaktor Sebastian Pitoń – w swym tekście „Poszukiwania prawdziwych przyczyn wybuchu II wojny światowej”, poszukuje ich między innymi wśród sanacyjnej elity II Rzeczypospolitej.

    Książka zwieńczona jest pozakonferencyjnymi aneksami, przybliżającymi klimat lat WW2. Wszystkie z nich – poza tekstem, napisanym przez Dariusza Rozwadowskiego – są autorstwa autentycznych świadków epoki. Autorami aneksów są: kpt. Witold Łanowski, kmdr Eugeniusz Pławski, adm. Karl Doenitz oraz kmdr Tameichi Hara. Co do ich treści – zachęcam Czytelnika do sięgnięcia po „II wojnę światową – ukrywane strony, strategie przetrwania”.

    Teraz garść informacji o książce. Publikacja wydana została pod redakcją Rafała Mossakowskiego – który jest również autorem pasjonującego wstępu i posłowia – przez Centrum Edukacji i Rozwoju im. Biskupa Kajetana Sołtyka w 2019 roku w Warszawie. Należy do serii „Jedynie Prawda Jest Ciekawa” i jest jej czwartym tomem. Książka liczy 186 stron. Do jej mocnych stron należy okładka. Jest wykonana z estetycznego papieru kredowego, a na jej awersie wydrukowana została Mapa Gomberga – amerykańskie przewidywania kształtu granic w powojennej Europie. Okładka jest więc obrazkowym skrótem treści książki. Forma książki zasługuje na uznanie, bowiem coraz częściej mamy do czynienia z wykluczającymi się nurtami. Wydawcy albo oferują książki o doskonałej jakości papierze i ciężkiej, nieporęcznej okładce, albo publikacje, z których „taniość” wykonania bije wręcz po oczach. W przypadku „II wojny światowej – ukrywanych stron, strategii przetrwania” mamy zaś do czynienia z produktem dobrej jakości, o atrakcyjnej formie, a zarazem poręcznym, tak, by umożliwić Czytelnikowi obcowanie ze sobą niemal zawsze i wszędzie. Książka została zatem pomyślana jako przystępna dla prawdziwych miłośników wiedzy.

    Historia II wojny światowej wciąż rozpala głowy. Wynikiem badań historycznych i ożywionej dyskusji są publikacje, takie jak ta. Warto zatem po nią sięgnąć.

Andrzej Stefan Połosak